Psychopaat of toch een narcist?

Zwelgen in zelfliefde, kwetsende grappen maken, manipuleren om je zin te krijgen. Het zijn de zwarte randjes van onze persoonlijkheid. Maar bij psychopaten, narcisten en machiavellisten hebben die nare karaktertrekken de overhand. Maak kennis met de psychopaat. Plus: wat is eigenlijk het verschil tussen een psychopaat en een sociopaat?

Psychopathie betekent letterlijk ziels- of geestesstoornis (van psyche: geest, en pathos: ziekte, of patheia: lijden). Deze stoornis is voornamelijk genetisch bepaald.

Psychopathie Checklist

Psychopathie Checklist

De Hare checklist psychopathy (PCL-R) is de meest gebruikte en meest betrouwbare manier om vast te s...

Lees verder

Van het duistere drietal hangt psychopathie het sterkst samen met antisociaal gedrag en criminaliteit. De psychopaat voelt geen angst of agitatie in situaties waarin de meeste mensen dat wel zouden doen.

In een klassiek onderzoek liet Robert Hare, expert op het gebied van psychopathie, zijn proefpersonen kijken naar een klok die aftelde tot ze een milde schok zouden krijgen. ‘Normale’ mensen zweetten in afwachting van de schok, wie hoog scoorde op psychopathie niet.

De onverstoorbaarheid van een psychopaat betekent volgens Daniel Goleman dat dit type gevaarlijk kan zijn ‘op een manier die je zelden ziet bij de machiavellist of de narcist‘. De psychopaat is net als de narcist goed in misleiding, manipulatie en liegen, maar vindt het niet erg als hij daarop wordt betrapt.

Psychopathie is de beste voorspeller of iemand die achter tralies zit, nogmaals de fout in zal gaan. De psychopaat herkent zich in uitspraken als: ‘ik ben weleens gearresteerd’ en ‘ik ben minder sentimenteel dan andere mensen’.

Zo herken je een psychopaat

Een psychopaat:

  • Ervaart zelden schaamte, schuldgevoel, spijt of wroeging.
  • Maakt zich geen zorgen over de invloed van zijn gedrag op het welzijn van anderen.
  • De psychopaat heeft oppervlakkige emoties en is impulsief.
  • Is op zoek naar sensatie, gebruikt vaak drugs en alcohol en kan zich schuldig maken aan delinquent gedrag.
  • Verheerlijkt zichzelf, maar een psychopaat doet dat minder dan een narcist, zegt onderzoeker Paulhus.
  • Kan charismatisch, charmant en overtuigend overkomen. De psychopaat denkt bovendien dat hij zich niet aan de regels hoeft te houden die in de maatschappij gelden.
  • Heeft geen realistische langetermijndoelen en plannen, maar leeft een nomadisch en richtingloos bestaan.
  • Ontploft snel en reageert direct en genadeloos. Ook is een psychopaat wraakzuchtig.
  • Lacht om negatieve humor, oftewel grappen ten koste van anderen en zichzelf. Bovendien gebruikt de psychopaat sarcasme om mensen te kwetsen.
  • Heeft veel korte relaties. Een psychopaat kan er bijvoorbeeld zonder wroeging vandoor gaan met iemand anders’ geliefde. Psychopathie hangt van de drie het vaakst samen met stalking, blijkt uit onderzoek door Paulhus. De psychopaat vertoont vaker seksueel afwijkend gedrag. Soms gaat een psychopaat relaties aan om zijn partner financieel uit te kleden.

De psychopaat op de werkvloer

De psychopaat werkt graag in beroepen waarin hij macht heeft over anderen, zegt Paul Babiak, auteur van Snakes in suits. Net als de machiavellist heeft de psychopaat een voorkeur voor bedrijven waar organisatorische chaos heerst, bijvoorbeeld door een reorganisatie.

Bovendien wisselen psychopaten net als narcisten geregeld van baan (en partner), om verveeldheid en monotonie te vermijden.

Training Bescherm jezelf tegen narcisme
Training

Training Bescherm jezelf tegen narcisme

  • Leer omgaan met een narcistische ex, ouder of baas
  • Ontdek de belangrijkste kenmerken van narcisme
  • Inspirerende sessies met video en achtergrondartikelen
Bekijk de training
Nu maar
45,-

Volgens sommige onderzoekers is het gebrek aan angst van de psychopaat niet alleen een voedingsbodem voor crimineel gedrag, maar ook voor onbevreesd leiderschap en heldendom.

Verschil psychopaat en sociopaat

Soms wordt in plaats van de term psychopaat ook de term sociopaat gebruikt. Maar wat is het verschil tussen een psychopaat en een sociopaat? Deze karaktertypen hebben beiden een antisociale persoonlijkheidsstoornis.

Volgens expert Robert Hare wordt de term sociopaat gebruikt door mensen die denken dat de aandoening voortkomt uit sociale omstandigheden. De term psychopaat wordt gebruikt door mensen – onder wie hijzelf – die denken dat er ook biologische en genetische componenten aan ten grondslag liggen.

De narcist

De machiavellist

Duister trio: de narcist, de machiavellist, de psychopaat

auteur

Marloes Zevenhuizen

Mensen inwijden in de wondere wereld van de psychologie – niets vind ik leuker dan dat. En waar kan dat beter dan bij Psychologie Magazine?

» profiel van Marloes Zevenhuizen

Lees ook deze artikelen

‘Elke leider is een narcist’
Interview

‘Elke leider is een narcist’

De rol van leiders is de afgelopen tien jaar veel ingewikkelder geworden, vindt Manfred Kets de Vries, econoom en psychoanalyticus...
Waarom wandelen je dichter bij elkaar brengt
Branded content

Waarom wandelen je dichter bij elkaar brengt

Wandelen helpt tegen depressieve gevoelens. En samen wandelen is als ‘sociale lijm’: je voelt meer aansluiting en verbondenhei...
Spreek je meerdere talen? 5 mentale voordelen volgens psychologen
Artikel

Spreek je meerdere talen? 5 mentale voordelen volgens psychologen

Meerdere talen kunnen spreken is niet alleen handig op vakantie, het doet wonderen voor je brein, verruimt de blik en geeft creati...
Spreek je meerdere talen? 5 mentale voordelen volgens psychologen
Artikel

Spreek je meerdere talen? 5 mentale voordelen volgens psychologen

Meerdere talen kunnen spreken is niet alleen handig op vakantie, het doet wonderen voor je brein, verruimt de blik en geeft creati...
Herken de boosaardige trekjes in anderen
Kort

Herken de boosaardige trekjes in anderen

Zwelgen in eigenliefde, gemene grappen maken, manipuleren om je zin te krijgen. Het zijn de zwarte randjes van onze persoonlijkhei...
David Bernstein ‘Psychopaten zijn ook gewoon mensen’
Interview

David Bernstein ‘Psychopaten zijn ook gewoon mensen’

Psychopathie is wél te behandelen, luidt de revolutionaire opvatting van psycholoog David Bernstein. Hij werkt al twintig jaar me...
Ik val op psychopathische, agressieve mannen met bindingsangst
Advies

Ik val op psychopathische, agressieve mannen met bindingsangst

Hoi Ursula,Ik las je mail over onbetrouwbare mannen en dat baarde me zorgen. Heel mijn verleden is een aaneenrijging van onbetrouw...
Ik had een relatie met een psychopaat
Advies

Ik had een relatie met een psychopaat

Drie jaar lang ben ik door een hoogbegaafde psychopaat, die mijn meerdere was, gemanipuleerd en misbruikt. Zeven jaar geleden ben ...
Kijk naar mij!
Artikel

Kijk naar mij!

We schreeuwen het steeds harder, op tv, op internet: zie nou wat ik kan! Omdat we beroemd willen worden, luidt vaak de verklaring....
Narcistische trekjes bij kinderen
Artikel

Narcistische trekjes bij kinderen

Vertoont je kind narcistische trekjes? Sociaal psycholoog en journalist Marilse Eerkens bespreekt in haar boek ‘Als ze maar gelu...
1304