Leven we echt in een hypernerveuze samenleving? Psychiater Christiaan Vinkers: ʻStress is van alle tijdenʼ
We leven in een hypernerveuze samenleving die het welzijn van zowel jongeren als ouderen bedreigt, waarschuwt de Raad voor Volksgezondheid & Samenleving (RVS). Het advies? Werk samen aan een meer ontspannen maatschappij. Psychiater en hoogleraar Christiaan Vinkers is kritisch op de berichtgeving over stijgende burn-outcijfers. Een term als ‘hypernerveuze samenleving’ mag dan een prikkelende term zijn, volgens hem helpt die ons niet verder. Hij wijst bovendien op een belangrijk contrast: ‘Als het klopt, waarom scoort Nederland dan ook zo hoog op geluk?’
Stress is van alle tijden
Al jaren laten onderzoeken zien dat de mentale gezondheid van veel Nederlanders verslechtert of in het beste geval stabiel blijft. Dat we gestrest zijn, weten en ervaren velen van ons. De aandacht voor mentale klachten die het rapport met zich meebrengt, is volgens Vinkers dan ook op zijn plaats. ‘We zien dat de mentale klachten toenemen. Dat is een structureel, maatschappelijk probleem en dat moeten we aanpakken,’ beaamt de psychiater.
Toch heeft hij ook zo zijn twijfels bij het rapport. ‘Hebben we echt een hypernerveuze samenleving? Ik weet het niet,’ zegt hij. Volgens Vinkers is stress een belangrijk punt van aandacht, maar moeten we waken voor overdrijving. ‘We doen alsof we meer stress hebben dan ooit, terwijl de geschiedenis laat zien dat het een terugkerend thema is. Honderd jaar geleden hadden we een zenuwzieke samenleving, in de jaren zeventig noemden we het een stressmaatschappij en recent ging het nog over een burn-outepidemie. Stress hoort bij elke tijdgeest en is dus niets nieuws.’
Meer aandacht voor het probleem dan voor de oplossing
Blijkbaar heb je hyperbolen als ‘een hypernerveuze samenleving’ nodig om de aandacht te trekken, merkt Vinkers op. En er moet inderdaad aan de bel worden getrokken. ‘Maar,’ vervolgt de psychiater, ‘ik vraag me af of we het op die manier moeten duiden. Als je de samenleving zo neerzet, bestaat het risico van een self-fulfilling prophecy.’
‘We doen alsof we meer stress hebben dan ooit, terwijl de geschiedenis laat zien dat stress een terugkerend thema is’
De term brengt ons niet veel dichter bij een oplossing, wil hij maar zeggen. Het gevaar is volgens de psychiater dat er vooral wordt gepraat over hoe erg het met de samenleving gesteld is, zonder dat er daadwerkelijk iets aan gedaan wordt. ‘We moeten uitkijken dat het geen echoput van alarmisme wordt,’ zegt Vinkers. ‘Dat stress een groot probleem is, weten we allang. Het is zaak dat we investeren in praktische maatregelen en dat we mensen perspectief en handvatten bieden.’
Ook interessant: Stress bij vrouwen: waarom ze anders reageren dan mannen
Hoe dan wel?
Vinkers pleit ervoor om de nadruk te verleggen van negativiteit naar hoop en praktische stappen. Wat kunnen we per discipline doen: op de werkvloer, in de zorg, de woningmarkt en de manier waarop we met elkaar samenleven? ‘Die concrete plannen moeten er komen. Investeer in preventie en leefomgeving, zodat we samen meer veerkracht kunnen opbouwen.’
En ja, dat is complex. Maar, zegt de psychiater, zolang we kleine stappen zetten, als maatschappij en als individu, komen we vooruit. ‘Laat die complexiteit een startpunt zijn, en geen eindpunt. Want je kunt mensen wel degelijk perspectief bieden om beter in hun vel te zitten.’
Lees ook: Wat doet stress met je lichaam en brein?
