4 vragen over ons stemgedrag
Onze politieke ideeën worden niet door één enkele factor bepaald, weet Bert Bakker, onderzoeker en universitair hoofddocent politieke communicatie aan de Universiteit van Amsterdam. Welk vakje we straks inkleuren in het stemlokaal is namelijk niet simpel een kwestie van oorzaak-gevolg, maar een wisselwerking tussen wat we meemaken en wie we zijn.
1. In hoeverre zijn onze politieke overtuigingen aangeboren?
Alle aspecten van menselijk gedrag – dus ook hoe we over de maatschappij denken – zijn deels erfelijk bepaald, aldus Bakker. ‘Het is niet zo dat er één bepaald gen is, een specifiek stukje DNA, dat bepaalt op welke partij je stemt. Maar onderzoek laat wel zien dat ideologische voorkeuren een erfelijke component hebben.’
Daarbij spelen onder andere onze aangeboren persoonseigenschappen een rol. ‘Uit onderzoek blijkt bijvoorbeeld dat mensen die hoog scoren op de Big Five-eigenschap openheid, zich vaker aan de linkerkant van het politieke spectrum bevinden.’
De invloed van de Big Five-eigenschappen komt ook naar voren in Bakkers onderzoek naar populistische partijen: ‘Hun boodschap over een corrupte, zelfzuchtige elite resoneert bij mensen die laag scoren op meegaandheid en over het algemeen wat meer wantrouwend en cynisch van aard zijn. Mensen die meer vertrouwen hebben en conflictmijdend zijn, voelen zich daar doorgaans veel minder door aangesproken.’
Persoonlijkheid kan dus een rol spelen in onze politieke voorkeur, maar volgens Bakker is die invloed wel heel subtiel. ‘Op basis van persoonlijkheidskenmerken kun je niet een-op-een iemands politieke kleur voorspellen.’
2. Wat is de invloed van de omgeving waarin iemand opgroeit?
‘Hoewel tijdens de opvoeding een zekere basis wordt gelegd voor je politieke voorkeuren, speelt vooral de omgeving buiten het gezin een rol,’ vertelt Bakker. ‘Dus welke vrienden je hebt, in welk sportteam je zit en op welke plekken je komt. Naarmate een kind richting de adolescentie gaat, ontwikkelen diens opvattingen over de maatschappij zich steeds onafhankelijker van die van de ouders en wordt de invloed van bijvoorbeeld leeftijdsgenoten juist groter.’
Uiteindelijk ontwikkelen de meeste mensen volgens Bakker in hun (jong)volwassenheid een redelijk stabiel idee over waar ze ideologisch staan. ‘Hoewel iemand soms nog van mening verandert, verschuift het meestal niet van extreem-links naar extreem-rechts – en weer terug.’
Lees ook: Waarom politieke discussies met vrienden en familie zo hoog oplopen (en hoe je daarmee omgaat)
3. En in hoeverre wordt onze politieke voorkeur gestuurd door social media?
‘Natuurlijk proberen partijen ons via social media ervan te overtuigen om op hen te stemmen. Maar daarbij richten ze zich vooral op groepen die hun ideeën al enigszins delen en niet op mensen die er volkomen anders over denken,’ zegt Bakker.
Algoritmes zijn volgens Bakker dus niet de oorzaak van bepaalde overtuigingen, zoals vaak wordt gedacht. ‘We klikken immers zelf eerst op die filmpjes, waarna zo’n algoritme ontstaat. Het idee dat met name jongeren zich door algoritmes een bepaalde richting op gaan bewegen, klopt dus niet.’
Bakker benadrukt dat we sowieso voorzichtig moeten zijn met al te simpele verklaringen voor onze politieke ideeën. ‘Er zijn veel factoren die maken dat we een bepaalde overtuiging hebben en die hebben elk slechts een beperkte invloed.’
4. Werkt dat twee kanten op: vormt onze politieke voorkeur óns ook?
‘Ja, de perceptie van onze persoonlijke eigenschappen, dus hoe we tegen onszelf aankijken, wordt beïnvloed door onze politieke overtuigingen. Uit ons onderzoek blijkt bijvoorbeeld dat mensen die zich meer aan de linkerkant van het politieke spectrum bevinden zichzelf vaker als open en tolerant beschouwen.’
Ook interessant: Hoe narcisten het ver weten te schoppen in politiek, kunsten en zaken
