Van solo tot swingen: Zo ontdek je welke relatievorm bij je past
Steeds meer mensen experimenteren met andere relatievormen dan monogamie. Uit een peiling van EenVandaag bleek dat een op de vier Nederlandse jongeren een open relatie wel ziet zitten.
Datingapps als Feeld, gericht op non-monogame singles en koppels, schieten als paddenstoelen uit de grond. Wat maakt deze relatievorm juist nu zo populair? In hoeverre is de mens eigenlijk gemaakt voor seksuele exclusiviteit?
En: als er zo veel relatievormen mogelijk zijn, is een klassieke monogame relatie dan wel de beste keuze voor jou? Want als liefde een menukaart is, moet je wel weten waar je trek in hebt.
De mythe van monogamie
Wie zoekt naar de ‘beste’ relatievorm, stuit al snel op de hardnekkige overtuiging dat monogamie ‘de natuurlijke staat’ van de mens is. Dat klopt niet, zegt seksuoloog en onderzoeker Marieke Dewitte.
‘Monogamie is geen biologisch gegeven, maar een sociocultureel construct. In de tijd van jagers en verzamelaars bestond geen seksuele exclusiviteit. Relaties waren polygaam. Dat veranderde pas met de komst van landbouw.
In grotere nederzettingen werd het risico op soa’s groter. Seksuele exclusiviteit werd aangemoedigd om epidemieën te voorkomen.’ Dat niet alleen, vertelt Dewitte: ‘Bezit werd belangrijker – grond, oogst, én partners. Monogamie gaf controle, over erfopvolging bijvoorbeeld.’
En zo verschoof de norm van open naar gesloten – met wat extra hulp van religie en wetgeving. En hoewel de maatschappelijke grip van de kerk tanende is, blijft het idee van ‘de ware’ diepgeworteld.
Waarom de meeste mensen niet monogaam zijn
Toch is de realiteit tegenwoordig genuanceerder. ‘De meeste mensen zijn niet monogaam, maar serieel monogaam,’ zegt Dewitte. ‘We blijven een aantal jaar bij iemand, dan volgt een breuk en beginnen we opnieuw.’
Dat is evolutionair verklaarbaar. ‘De mens is ingesteld op genetische variatie, tegelijk vraagt het grootbrengen van kinderen juist om langdurige samenwerking.
Oxytocine – het hechtingshormoon – zorgt voor verbinding tussen partners na een geboorte. Maar na verloop van tijd, wanneer het kind minder kwetsbaar is, daalt dat. En ontstaat er ruimte voor nieuwe verlangens en misschien een nieuwe partner.’
Er ontstaat ruimte voor andere relatievormen
(Seriële) monogamie is nog steeds de norm, benadrukt Dewitte, maar er komt meer en meer ruimte voor andere relatievormen. Door de toegenomen individualisering hechten mensen steeds meer waarde aan persoonlijke vrijheid, zelfontplooiing en autonomie.
Een relatie die aan jouw specifieke behoeftes voldoet is daardoor belangrijker geworden. Ook de opkomst van datingapps als Feeld spelen een rol, daardoor is het tegenwoordig een stuk eenvoudiger om nieuwe relatievormen te verkennen.
Maar, benadrukt Dewitte, non-monogamie is niets nieuws: ‘Denk aan vrije liefde in de sixties en seventies – maar het is wel zichtbaarder geworden. Meer rolmodellen, meer openheid, minder schaamte. En dus meer mensen die zich afvragen: wat wil ik eigenlijk zélf? Een gezonde ontwikkeling.’
Relatie van de toekomst
Is monogamie over twintig jaar niets meer dan een obscure relatieniche, iets voor romantische puristen? Waarschijnlijk niet, denkt Dewitte. ‘Voor veel stellen werkt monogamie goed. Het biedt houvast, veiligheid, routine. En laten we niet vergeten: exclusiviteit voelt ook als erkenning. Ik kies alleen voor jou dus jij bent bijzonder.’
Toch verandert er iets. ‘Boeken, podcasts, series: de verhalen veranderen en onze relationele horizon verruimt,’ ziet Reijbroek. ‘Mensen ontdekken dat er alternatieven zijn. Alleen dat al werkt bevrijdend. Je mág het op jouw manier doen. Als exclusiviteit een keuze wordt en geen automatisme, ontstaat echte autonomie.’
Het gaat om bewuste keuzes
Of je nu zweert bij monogamie, experimenteert met openheid of zweeft tussen vormen: de sleutel ligt in bewuste keuzes. Niet omdat het moet, maar omdat het mág. ‘Monogamie is geen achterhaald model. Non-monogamie geen wondermiddel. Liefde is geen standaardformule,’ zegt Dewitte. De echte vrijheid zit in de erkenning dat liefde maatwerk is.
Benieuwd naar het volledige verhaal over de non-monogamie? De complete versie van dit artikel vind je in deze editie van Psychologie Magazine.
Bronnen: J. Woods, e.a., Reasons for sex and relational outcomes in consensually nonmonogamous and monogamous relationships, Journal of Social and Personal Relationships, 2018 / J. Anderson, e.a., Countering the monogamy-superiority myth (…), The Journal of Sex Research, 2025
Relatievormen
- Monogamie
Twee mensen die zich exclusief aan elkaar verbinden, emotioneel én seksueel. Het klassieke stelletje. Voor velen een bron van vertrouwen, overzicht en stabiliteit. - Seriële monogamie
Steeds weer één-op-één, maar niet per se voor altijd. Je bent volledig toegewijd aan je partner – tot de relatie eindigt. Daarna volgt een nieuwe exclusieve verbintenis. - Polyamorie
Een relatievorm waarbij je tegelijkertijd meerdere liefdesrelaties kunt hebben. Seksueel én emotioneel, maar altijd transparant. - Open relatie
Je hebt een primaire partner, meestal romantisch, maar er is ruimte om seks te hebben met anderen. De emotionele exclusiviteit blijft vaak behouden; de fysieke niet per se. - Relatie-anarchie
Geen vaste regels of hiërarchie: vriendschap is niet automatisch minder belangrijk dan een romantische relatie. Elke verbinding wordt op zijn eigen voorwaarden vormgegeven. Er is sprake van commitment, maar die wordt per relatie bewust afgewogen. - Solo-polyamorie
Je hebt meerdere liefdesrelaties, maar kiest bewust voor zelfstandigheid. Geen ‘hoofdpartner’, geen gedeeld huishouden – wel diepe en betekenisvolle banden, waarvan die met jezelf de belangrijkste is. - Platonische relatie
Een hechte band zonder seks, maar met veel intimiteit. Dat kan een intense vriendschap zijn, of zelfs een levenspartner – zonder de seksuele component. - Swingen
Koppels die seks hebben met anderen, samen of apart, meestal voor de lol. Het draait vooral om lichamelijk genot. - Don’t ask, don’t tell
Een vorm van open relatie waarbij seks met anderen is toegestaan, zolang er niet over gesproken wordt. Buiten het zicht, maar wel met impliciete toestemming.
