Kun je narcisme bij kinderen herkennen (en voorkomen)?

Mensen met een narcistische persoonlijkheidsstoornis zijn vaak charmant, maar ook oppervlakkig, manipulatief en gericht op eigen gewin. Logisch dus dat je als ouder alert bent op de ontwikkeling van dergelijke eigenschappen bij je kind.

Maar (hoe) kun je narcistische trekjes herkennen bij kinderen? En wellicht nog belangrijker: kun je voorkomen dat deze trekjes zich op latere leeftijd ontwikkelen tot een narcistische persoonlijkheidsstoornis?

Training Ontspannen opvoeden
Training

Training Ontspannen opvoeden

  • Ontdek hoe je als ouder positief en relaxed blijft
  • Omgaan met de emoties van je kind
  • Voor ouders met kinderen in de basisschoolleeftijd
Bekijk de training
Nu maar
79,-

Hoe ontstaat narcisme?

Hoe narcisme precies ontstaat is niet altijd duidelijk, maar onderzoekers zijn het erover eens dat er niet één oorzaak is aan te wijzen. Wel zijn er door de jaren heen verschillende factoren geïdentificeerd die een rol kunnen spelen bij de ontwikkeling van narcisme.

Aangeboren aanleg

Canadees onderzoek toont aan dat er een genetische component bestaat bij de ontwikkeling van narcisme. Dat betekent dat een kind van één of twee narcistische ouders een biologische aanleg kan hebben voor een narcistische persoonlijkheidsstoornis.

Maar dat betekent niet dat een kind met deze biologische aanleg per definitie narcistische trekken ontwikkelt. Dit wordt grotendeels beïnvloed door externe factoren, zoals opvoeding en omgevingsinvloeden.

Imitatie

Kinderen spiegelen het gedrag van hun ouders, dat heet ‘modeling’. Als een ouder narcistische trekken vertoont, kan het kind deze onbewust overnemen en versterken. Maar, zegt psycholoog Nina W. Brown, het tegenovergestelde is ook mogelijk.

Training Bescherm jezelf tegen narcisme
Training

Training Bescherm jezelf tegen narcisme

  • Leer omgaan met een narcistische ex, ouder of baas
  • Ontdek de belangrijkste kenmerken van narcisme
  • Inspirerende sessies met video en achtergrondartikelen
Bekijk de training
Nu maar
45,-

Sommige kinderen ontwikkelen namelijk juist het tegenovergestelde gedrag en groeien op tot empathische, zorgzame volwassenen die vanwege hun opvoeding een sterke focus hebben op de behoeften van anderen.

Omgevingsfactoren en opvoeding

Onveilige hechting

Amerikaans onderzoek toont aan dat narcisme vaak samenhangt met een onveilige hechting in de jeugd. Bijvoorbeeld wanneer ouders zelf narcistische trekken hebben, maar ook door andere problemen in de opvoeding, zoals misbruik of verwaarlozing, of wanneer je ouders afstandelijk of star waren en niet voldoende reageerden op jouw behoeften als kind.

De typische narcistische trekjes, zoals grootheidswaanzin of narcistische woede, zijn volgens narcisme expert Martin Appelo dan ook vaak een afweermechanisme om kwetsbaarheid te verbergen.

Overmatig lof

Gedragspsycholoog Eddie Brummelman geeft aan dat overmatige lof en het idee dat een kind ‘uniek en bijzonder’ is, narcisme in de hand kan werken. Een kind krijgt een ongezonde hunkering naar liefde en bevestiging, zoveel dat ze overmatig schaamte ervaren als ze iets fout doen. Een gezonde balans in waardering is daarom essentieel.

Kenmerken van narcisme bij kinderen 

De kenmerken van narcisme bij kinderen lijken op die van volwassenen. Nederlands-Amerikaans onderzoek noemt de volgende eigenschappen typerend:

  • Fragiel zelfbeeld: Ondanks een schijnbaar groot zelfvertrouwen is hun zelfbeeld kwetsbaar en afhankelijk van externe bevestiging, vooral van leeftijdsgenoten.
  • Emotionele reactiviteit: Narcistische kinderen ervaren intense emoties, variërend van extreme trots en euforie tot diepe schaamte of boosheid, vooral bij kritiek of afwijzing.
  • Agressief gedrag: Wanneer hun zelfbeeld wordt bedreigd, kunnen ze agressief reageren, zowel fysiek als verbaal, maar ook relationeel (zoals buitensluiten en roddelen).
  • Moeite met vriendschappen: Vaak worden narcistische kinderen als ‘populair’ gezien, maar niet per se als ‘aardig’. Ze starten gemakkelijk nieuwe vriendschappen, maar hebben moeite ze langdurig te onderhouden door een egocentrische houding.

Kun je narcistische trekken bij kinderen voorkomen?

Zorgen voor een veilige hechting met je kind is een vanzelfsprekend streven. Maar volgens Eddie Brummelman moet je ook oppassen voor overwaardering: ‘Ouders willen hun kind graag een hoge zelfwaardering meegeven en in principe draagt dat ook bij aan een gelukkig en succesvol leven.

Alleen de manier waarop sommige ouders dat doen, stimuleert niet zozeer een gezonde zelfwaardering bij hun kind als wel de overtuiging speciaal, bijzonder en beter dan anderen te zijn.’

Zo geef je een kind oprechte waardering:

  • Prijs het gedrag, niet de persoon: Zeg niet ‘Wat ben je toch een geweldige tekenaar’, maar ‘Wat een prachtige kleuren heb je gebruikt!’
  • Vermijd vergelijkingen: Zorg ervoor dat complimenten niet suggereren dat het kind beter is dan anderen.
  • Toon waardering op een authentieke manier: Geef liefde en aandacht zonder te overdrijven. Een knuffel, oprechte interesse en samen tijd doorbrengen vormen een stevige basis voor een gezond zelfbeeld.
Bronnen:
Otway, L. J., & Vignoles, V. L. (2006). Narcissism and childhood recollections: A quantitative test of psychoanalytic predictions. Personality and Social Psychology Bulletin, 32(1), 104-116. https://doi.org/10.1177/0146167205279907
Thomaes, S., Brummelman, E., Reijntjes, A., & Bushman, B. J. (2013). When Narcissus was a boy: Origins, nature, and consequences of childhood narcissism. Child Development Perspectives, 7(1), 22-26. https://doi.org/10.1111/cdep.12009
Vernon, P. A., Villani, V. C., Vickers, L. C., & Harris, J. A. (2008). A behavioral genetic investigation of the Dark Triad and the Big 5. Personality and Individual Differences, 44(2), 445-452. https://doi.org/10.1016/j.paid.2007.09.007

auteur

Sem Zweekhorst

Als content specialist ben ik gefascineerd door hoe digitale content ons dagelijks leven en de samenleving beïnvloedt. Ik zie content als meer dan communicatie: het vormt meningen, vergroot kennis en bepaalt hoe we met elkaar omgaan. Dat gaat zo snel, maar dat maakt het juist zo boeiend!

» profiel van Sem Zweekhorst

Lees ook deze artikelen

Als je kind steeds om een beeldscherm vraagt
Artikel

Als je kind steeds om een beeldscherm vraagt

Ouders laten hun peuter een spelletje doen op hun smartphone, om hem even rustig te krijgen. En iets oudere kinderen hebben steeds...
Keuzes maken? Kijk eens opnieuw naar je waarden
Branded content

Keuzes maken? Kijk eens opnieuw naar je waarden

Sta je op een keerpunt in je leven? Laat je vooral niet leiden door anderen en emoties. Volgens experts kun je beter weer eens sti...
De ‘liking gap’: waarom anderen je blijkbaar leuker vinden dan je denkt
Artikel

De ‘liking gap’: waarom anderen je blijkbaar leuker vinden dan je denkt

Je denkt misschien dat anderen jou minder aardig vinden dan jij hén. Maar dat klopt vaak niet, ontdekten psychologen. Die twijfel...
De ‘liking gap’: waarom anderen je blijkbaar leuker vinden dan je denkt
Artikel

De ‘liking gap’: waarom anderen je blijkbaar leuker vinden dan je denkt

Je denkt misschien dat anderen jou minder aardig vinden dan jij hén. Maar dat klopt vaak niet, ontdekten psychologen. Die twijfel...
Moet ik vertellen dat opa doodgaat?
Advies

Moet ik vertellen dat opa doodgaat?

Vorige maand is mijn moeder overleden. Nu blijkt mijn schoonvader ernstig ziek en we weten niet hoe lang hij nog te leven heeft. M...
Bedtijd! Tips van de slaapexpert
Kort

Bedtijd! Tips van de slaapexpert

Ontwikkeling Volgens de Amerikaanse Nationale Slaapstichting heeft zeventig procent van de baby’s en peuters last van slaapprobl...
Massage helpt sombere baby’s
Kort

Massage helpt sombere baby’s

Na de bevalling maakt ongeveer de helft van de vrouwen een dipje door en zo'n dertig procent wordt langere tijd depressief. De mee...
Hoe bereid je een kind voor op een prik?
Kort

Hoe bereid je een kind voor op een prik?

Brullende peuters, grimassende pubermeisjes: de media schotelen ons geregeld vaccinatieleed voor. Maar hebben al die kinderen nou ...
Dennis verloor zijn vrouw en hun eerste kind, op de dag van de bevalling
Interview

Dennis verloor zijn vrouw en hun eerste kind, op de dag van de bevalling

Er zijn momenten waarop het leven in één klap tot stilstand komt. Dan wordt onze veerkracht tot het uiterste beproefd; want hoe ...
Help, mijn dochter is een influencer en we hebben vaak ruzie
Artikel

Help, mijn dochter is een influencer en we hebben vaak ruzie

Dat een 13-jarige buitenproportionele eisen kan stellen, weet elke puberouder – bijvoorbeeld als er een instagram-feed te vullen...
307431