Stel je voor: je zou een informeel gesprek hebben met een opdrachtgever over een potentiële nieuwe klus. Maar tijdens dat verkennende gesprek word je plotseling gevraagd naar je beschikbaarheid. Je voelt je overrompeld en onder druk gezet.
21 manieren om nee te zeggen
‘Sorry, maar nee.’ Een simpel zinnetje, maar o zo moeilijk om uit te spreken. Terwijl het ons zo...
Voor je het weet, leg je je volledige agenda bloot en stem je in met het aannemen van extra werk. De vurige tegenzin die je vanbinnen voelt negeer je, en dat je die uren eigenlijk met je pasgeboren dochter had willen doorbrengen, zeg je niet.
Na afloop voel je je fysiek uitgeput en leeg, alsof je ‘zeven dagen niet gegeten hebt’. Dit voorval beschrijft Johanna Nolet in haar boek Ik begin geloof ik te bestaan. Het laat zien hoe we soms, tegen alle logica in, precies doen wat ons wordt gevraagd, zelfs als ons lijf protest aantekent.
Dat mechanisme heeft een naam: fawning – afgeleid van het Engelse to fawn: behagen, kruipen voor, een wit voetje halen. Het is een overlevingsstrategie die inmiddels wordt gezien als stressreactie, naast fight, flight en freeze.
De term werd in 2023 geïntroduceerd door de Amerikaanse psychotherapeut Pete Walker. Hoewel er nog weinig wetenschappelijk onderzoek naar is gedaan, wordt het in de klinische praktijk steeds meer beschouwd als een primaire reactie op trauma.
Waar je bij gevaar kunt vechten of vluchten, en soms bevriest als dat niet mogelijk is, is fawning een andere strategie. Je past je aan en probeert de situatie veilig te maken door de ander tevreden te houden, waarbij je je eigen grenzen en behoeften opzijzet om een conflict te vermijden.
Hoe herken je fawning bij jezelf?
- Je bent vaak bezig met wat anderen van je vinden, en bent snel bang dat je misschien iets verkeerd hebt gezegd.
- Je zegt vaak sorry, ook voor dingen waar je niets aan kunt doen.
- Je voelt vaak angst om nee te zeggen en niet aardig gevonden te worden.
- Je mijdt situaties die tot conflicten kunnen leiden.
- Je probeert steeds te voorspellen wat anderen van streek zou kunnen maken en past je gedrag daarop aan.
- In potentiële conflictsituaties voelt het vaak alsof je ‘wegspacet’ en er niet meer bij bent.
- Je kunt overbeleefd zijn, instemmend of complimenteus, terwijl dat niet strookt met hoe je je vanbinnen voelt.
- Je eigen wensen, grenzen en gevoelens komen op de laatste plaats.
- Je bent je hyperbewust van andermans emoties en behoeftes, terwijl je die van jezelf verloochent.
- Je vertelt mensen vaak wat ze willen horen in plaats van wat je echt voelt.
Van fawning naar bewust kiezen: 6 stappen naar een betere balans
Heb je de neiging jezelf weg te cijferen? Deze stappen kunnen helpen een betere balans te vinden tussen jezelf zijn en je sociaal aanpassen.
1. Leer je triggers kennen
Word je ervan bewust dat fawning een overlevingsstrategie is die je ooit nodig had, maar die je nu beperkt. Let op situaties waarin je automatisch in een fawn-reactie schiet. Vaak zijn dit momenten waarop je je onveilig of bedreigd voelt.
Training Vergroot je assertiviteit
- Beter voor jezelf opkomen
- Nee zeggen zonder schuldgevoel
- Inspirerende video's met trainer Nienke Verhoeven
79,-
2. Maak contact met je lijf
Je lichaam vertelt je wanneer je over je grenzen gaat. Let op signalen zoals spanning in je keel, een knoop in je maag, een versnelde hartslag of koude handen. Neem regelmatig een moment om je af te vragen: wat voel ik eigenlijk? Wat wil mijn lichaam me vertellen?
3. Durf te vertragen
Creëer bewust pauzes voordat je ja zegt. Een simpel ‘ik denk er even over na’ geeft ruimte om bij jezelf te checken wat je echt wilt. Dit voelt in het begin onwennig, maar wordt met oefening makkelijker.
4. Geef je gevoel een stem
Schrijven kan helpen om te ontdekken wat er echt in je omgaat. Noteer bijvoorbeeld wat je eigenlijk had willen zeggen in situaties waarin je je aanpaste. Of wat je voelt als iemand over je grenzen gaat. Dat helpt je om je eigen waarheid te vinden. Maak bijvoorbeeld de volgende zinnen af:
Toen je me pijn deed, voelde ik…
Het ergste dat je zei of deed, was…
Wat me het bangst maakte, was…
Wat ik toen tegen je had willen zeggen, maar nooit heb verteld, was…
Wat je nooit van me kunt afnemen, is…
Ik weet nu dat ik sterk ben omdat…
Wat ik je nu over mezelf wil laten weten, is…
5. Start met kleine nee’s
Begin in veilige situaties met het uiten van je mening en behoeften. Zo help je je zenuwstelsel te wennen aan nee zeggen. Besef dat ongemak bij verandering normaal is. Je hoeft niet meteen perfect te zijn in het loslaten van oude, ingesleten patronen.
6. Zoek ondersteuning
Omdat fawn-gedrag vaak diepgeworteld is, kan professionele hulp waardevol zijn. Een therapeut kan helpen oude patronen te doorbreken en nieuwe, gezondere manieren van reageren te ontwikkelen, bijvoorbeeld via rollenspellen.
Belangrijk: wees geduldig met jezelf. Deze patronen waren ooit nodig om te overleven en het kost tijd om ze te veranderen. Het doel is niet om nooit meer te pleasen, maar om bewust te kunnen kiezen wanneer je wel of niet aan andermans wensen tegemoetkomt.
Meer verdieping?
In de online training Vergroot je assertiviteit leer je vriendelijk maar krachtig voor jezelf opkomen. Ontdek wat assertief gedrag precies inhoudt – en wat het niét is – en leer duidelijk en direct vertellen wat je wel en niet wilt. Inclusief inspirerende video´s met assertiviteitsexpert Nienke Verhoeven.
Liever eerst oefenen met nee zeggen? En onderzoeken waarom je het lastig vindt om verzoeken – van collega’s of familieleden – af te slaan? Download het gratis werkboek: Zo zeg je nee en leer je assertief te communiceren.
