Nee, enig kinderen zijn niet verwend of eenzaam – maar hun opvoeding vraagt nét iets anders
Enig kinderen worden nog altijd gezien als verwend, eenzaam en minder sociaal. Maar onderzoek laat zien dat ze net zo goed – en in sommige aspecten zelfs beter – gedijen dan kinderen met broers of zussen. Tischa Neve, opvoedkundige en moeder van één kind, legt uit waarom de vooroordelen volgens haar niet kloppen, welke aandachtspunten er wél zijn en hoe ouders een enig kind kunnen opvoeden.
Al eeuwenlang bestaan er hardnekkige vooroordelen over enig kinderen. De Amerikaanse psycholoog Granville Stanley Hall noemde het enig kind in de negentiende eeuw zelfs ‘a disease in itself’. Enig kinderen zouden verwend en asociaal zijn en moeilijk kunnen delen en vrienden kunnen maken. Ook werd lang gedacht dat ze vaker eenzaam zijn en meer mentale problemen hebben dan kinderen uit grotere gezinnen.
Maar inmiddels weten we, dankzij onderzoek, dat dit beeld niet klopt. Onderzoekers als sociaal psycholoog Toni Falbo en socioloog Ruut Veenhoven toonden aan dat enig kinderen net zo sociaal en gelukkig kunnen zijn als kinderen met broers of zussen. Toch bestaan de vooroordelen nog steeds.
De vooroordelen kloppen niet
Tischa Neve merkt dat het beeld dat we hebben van enig kinderen niet klopt, zowel als ze kijkt naar haar eigen zoon – haar enige biologische kind – als de kinderen die ze in haar praktijk begeleidt. ‘De vooroordelen zijn niet waar. Het kan een probleem zijn dat ouders met enig kinderen zich minder bewust zijn van wat hun kind nodig heeft en niet goed nadenken over de opvoeding, maar dat geldt óók voor kinderen uit grotere gezinnen.’
Een enig kind wordt vaak gezien als verwend of egocentrisch. Maar het ontstaan van dat soort eigenschappen heeft volgens Neve veel meer te maken met opvoeding dan met het ontbreken van een broer of zus. ‘Kinderen mét broers en zussen kunnen net zo goed verwend raken. Het gaat om bewuste opvoeding, niet om het aantal kinderen in een gezin.’
Lees ook: Is een enig kind zielig?
Waar ouders van enig kinderen wél alert op moeten zijn
Toch zijn er volgens Neve wel een aantal dingen die vaker voorkomen bij enig kinderen en waar ouders op kunnen letten.
- Enig kinderen hebben thuis geen broer of zus als speelmaatje of ruziepartner. Neve: ‘Een enig kind mist het dagelijkse sociale contact met broertjes of zusjes.’ Daar moet je als ouder iets mee doen, zegt ze. ‘Laat je kind bijvoorbeeld vaker met vriendjes spelen, schrijf ze in voor een teamsport of vier feestdagen met familie. Zorg voor sociale momenten, dat kan op heel veel manieren.’
- Enig kinderen hoeven minder te wachten. ‘Als enig kind ben je thuis vaak sneller aan de beurt, dus laat je kind af en toe even met opzet wachten,’ zegt Neve.
- Enig kinderen staan er vaker alleen voor. Als enig kind kun je geen hulp zoeken bij een ander kind in je gezin. Neve zegt: ‘Als je in een onveilige gezinssituatie zit en er is niemand met wie je iets kunt delen en bij wie je kunt wegkruipen, is dat kwetsbaar. Wees je hiervan bewust als ouder.’
Enig kinderen scoren juist iets hoger op motivatie op school en eigenwaarde
Onderzoek toont aan dat er minimale verschillen zijn tussen enig kinderen en kinderen met broers of zussen, maar toch blijkt dat enig kinderen iets hoger scoren op motivatie op school en eigenwaarde, aldus Lynn Berger, auteur van het boek De Tweede: over het zijn en krijgen van een tweede kind.
‘Het verbaast me niet dat eigenwaarde uit het onderzoek naar voren komt,’ zegt Neve. ‘Broertjes en zusjes moeten best wel knokken om de aandacht van hun ouders. Ze komen sneller in conflicten. Een enig kind wordt niet afgekraakt door zijn broer of zus of een kopje kleiner gemaakt.’ Als je als enig kind voldoende aandacht hebt van je ouders en goed contact hebt met ze, wat natuurlijk niet altijd een garantie is, dan betekent dat volgens Neve dat een kind van jongs af aan gezien wordt. Het kind hoeft zich daarnaast niet te vergelijken met broertjes of zusjes die dingen beter of sneller kunnen.
Dat enig kinderen gemotiveerder zijn op school kan Neve zich ook voorstellen. ‘Vaak is er bij een enig kind meer betrokkenheid van de ouders bij dingen als school of sport. Als je meerdere kinderen hebt, moet je je aandacht verdelen. Dat vraagt veel van ouders, ze moeten alle ballen hooghouden. De ouders van enig kinderen kunnen makkelijker aandacht en ruimte geven. Ook kan een enig kind vaker in rust thuis werken aan school.
Andere voordelen voor enig kinderen
Neve ziet nog een paar andere mogelijke voordelen voor enig kinderen.
- Er is tijd en ruimte om te praten met je kind. Neve zegt: ‘We konden uitgebreid naar onze zoon luisteren en zijn emoties opvangen. Hij kreeg veel een-op-een aandacht. Daardoor kon hij al jong echte gesprekken voeren met ons.’ In gezinnen met meerdere kinderen is er soms meer onrust en moet de aandacht worden verdeeld.’
- De sociale vaardigheden van het kind ontwikkelen zich makkelijk. Neve zegt dat haar zoon makkelijk sociale contacten legt. Omdat hij enig kind is, moest hij wel naar andere kinderen toe om contact te maken. Aan de andere kant leerde hij ook juist om zichzelf te vermaken en alleen te spelen.
Lees ook: Zo geef je échte aandacht aan je kind
Wat als je kind worstelt met het enige kind zijn?
Sommige enig kinderen verlangen naar een broertje of zusje. Dat kan ouders raken – zeker als je zelf moeite had met zwanger worden of bewust twijfelde over een tweede kind.
‘Ga het gesprek met ze aan,’ zegt Neve. ‘Erken dat enig kind zijn soms lastig is. Vraag aan je kind: wanneer vind je het moeilijk? Wat mis je dan? Spring niet meteen in de verdediging, maar laat het er gewoon zijn. Als kinderen het moeilijk vinden, willen we het als ouders meteen beter voor ze maken. Maar laat het ze maar eens voelen, dan kunnen ze het pas een plek geven. Daarna kun je kijken hoe je kan invullen wat ze missen én het hebben over dingen die juist wél fijn zijn aan enig kind zijn.’ Zo geef je kinderen de ruimte om het over beide kanten te hebben, aldus Neve.
Ook als je twijfelt of je kind ergens mee zit, raadt Neve aan om het te vragen: ‘Ik vroeg mijn zoon een keer: hoe vind je het eigenlijk om enig kind te zijn? En hij kon alleen maar positieve dingen bedenken. Toen dacht ik: waarom maak ik me al die tijd druk dat hij een zielig enig kind is? Dat was een eye-opener.’
De ideale gezinsvorm bestaat niet
Het ideaalbeeld van twee of drie kinderen die het goed met elkaar kunnen vinden en waarbij er ruimte is voor iedereen is fantastisch, maar in de hectiek van alledag is dat niet altijd realistisch volgens Neve: ‘Ik zie zoveel gezinnen waar broers en zussen elkaar niet liggen. Veel strijd, veel onrust. Dat kost ouders enorm veel energie en kan voor kinderen juist belastend zijn.’
Volgens haar bestaat er geen ideaalplaatje. Of je nu één kind hebt of meerdere, zegt Neve, het draait altijd om hetzelfde: bewust opvoeden. ‘Leer een enig kind delen en omgaan met andere kinderen. Maar dat geldt net zo goed voor kinderen met broers of zussen. Elk gezin heeft dingen die vanzelf gaan en dingen die je actief moet aanleren.’
Haar boodschap aan ouders is: ‘Er is niet één juiste gezinsvorm. Heb oog voor wat jouw kind nodig heeft en geef dat zo goed mogelijk mee.’
Lees ook: Waar het écht om gaat bij kinderen opvoeden
Bronnen: T. Falbo & D. Polit. Quantitative Review of the Only Child Literature: Research Evidence and Theory Development. Psychological Bulletin, 1986 / R. Veenhoven, & M. Verkuyten. The well-being of only children. Adolescence, 1989
