In 2006 verloor Wanda Beemsterboer haar dochter Nadine aan de meest ernstige vorm van partnergeweld: femicide. Nadine was twintig, sociaal, slim en positief. Toch ging ze steeds minder stralen. “Ze werd minder vrolijk,” zegt Beemsterboer. “En hij belde haar constant. Wilde weten waar ze was. Dat zijn zulke rode vlaggen.”

Toch deed hij zich naar buiten toe anders voor. “Hij deed wat vreemd,” vertelt ze. “Gaf een slap handje, keek ons niet echt aan. Maar hij was óók overdreven beleefd.”

Volgens Nicole van Gelder, onderzoeker bij Slachtofferhulp Nederland en het Radboudumc, is die verwarring herkenbaar. “Mensen verwachten het vaak niet van iemand die sociaal of charmant overkomt. Die mismatch tussen hoe iemand zich gedraagt in gezelschap en wat er thuis gebeurt, maakt partnergeweld moeilijker te herkennen.”

Signalen van partnergeweld bij iemand in je omgeving

Partnergeweld is lang niet altijd fysiek. Het kan zich ook uiten in psychische controle, seksuele dwang of afgedwongen economische afhankelijkheid. Juist daardoor is het voor buitenstaanders lastig te herkennen. Van Gelder ziet in haar werk hoe het vaak sluipend begint. “Veel mensen die psychisch geweld meemaken, worstelen lang met de vraag: telt dit wel? Is dit erg genoeg?”

Een van de eerste dingen die je als omstander kunt opmerken, is verandering in gedrag of uitstraling. Is iemand vaker moe of gestrest, moeilijk bereikbaar, of praat diegene ineens negatief over zichzelf? Zeker als dat samenvalt met het ontwikkelen van een relatie, kan dat een signaal zijn.

Soms stopt iemand plotseling met studeren of werken, verandert van kledingstijl of trekt zich terug uit diens sociale kring. In veel gevallen is er geen duidelijke omslag, maar meer een langzaam proces van controle. Achteraf vertellen slachtoffers vaak dat ze ‘op eieren liepen’, of dat ze hun grenzen onbewust stukje bij beetje opschoven om de sfeer goed te houden.

Maak je je zorgen om iemand?

Beemsterboer benadrukt hoe belangrijk het is dat mensen in de omgeving alert zijn. “Probeer het gesprek te openen,” zegt ze. “Zeg bijvoorbeeld: ‘Ik zie dat je veranderd bent. Gaat het wel goed met je?’”

Van Gelder beaamt dat: “Blijf in contact. Wees beschikbaar. Probeer niet te pushen, niet te oordelen. En geloof iemand als diegene iets met je deelt.”

Controlerend en overdreven romantisch

Maar wat als het niet om een ander gaat, maar om jezelf? Niet elk signaal wijst op partnergeweld, maar bepaalde patronen mogen volgens de deskundigen alarmbellen doen rinkelen. Denk aan een partner die negatief praat over exen (“Die was compleet gestoord”), je vaak controleert (“Met wie ben je? Hoe laat ben je thuis?”), of overdreven ‘romantisch’ is op een manier die voor jou beklemmend voelt.

“Als je  bespreekbaar maakt dat iets voor jou niet fijn voelt en je partner wordt boos of defensief, dan is dat een teken aan de wand,” zegt Van Gelder. Ook het niet respecteren van een simpele ‘nee’, zelfs bij iets kleins, kan iets blootleggen over hoe iemand met jouw grenzen omgaat.

Waarom het zo moeilijk is om te vertrekken

Zelfs als je voelt dat er iets niet klopt, is weggaan allesbehalve eenvoudig. “De relatie kan soms ook heel leuk zijn,” zegt Van Gelder. “Juist dat maakt het verwarrend. Je houdt van iemand, en soms is het een tijd rustig. Dan twijfel je of je gevoel wel klopt.” Ook afhankelijkheid speelt mee. “Economisch geweld wordt nog weinig herkend,” zegt ze. “Maar als iemand geen toegang heeft tot geld of moet stoppen met werken, wordt weggaan veel moeilijker.”

Volgens Beemsterboer speelt ook schaamte een grote rol. “Vrouwen denken al snel dat ze het zelf moeten oplossen. Of ze willen niet toegeven dat er iets mis is.” Dat beeld wordt versterkt door hoe anderen reageren. “Er is nog veel victim blaming,” vult Van Gelder aan. “‘Wat deed jij dan?’ of ‘Waarom bleef je zo lang?’ Zulke vragen zorgen voor extra schaamte.” Ook angst is een groot obstakel om hulp te zoeken of weg te gaan.

Spreek nooit alleen af met iemand die gewelddadig is

Volgens Van Gelder begint het bij erkenning. “Als je merkt dat je je niet meer vrij of veilig voelt, jezelf niet meer herkent of voortdurend wegcijfert, dan is dat een belangrijk signaal. Daar mag je op vertrouwen.”

Beemsterboer ziet dat er langzaam iets verandert als het gaat om het tegengaan partnergeweld. “Er is eindelijk geld beschikbaar gekomen voor het bestrijden van femicide. Maar het gaat nog veel te traag.” Haar advies is duidelijk: “Als je het uitmaakt met iemand die gewelddadig is, ga dan nooit alleen naar hem toe. Spreek af op een openbare plek. En neem iemand mee. Dat kan echt het verschil maken.”

Hulp nodig?

  • Maak je je zorgen over jezelf of iemand anders? Neem (anoniem) contact op met Veilig Thuis via 0800-2000 of start een chat via de website.
  • Je kunt ook de website www.safewomen.nl bezoeken. Dit is een online platform voor vrouwen die (ex-)partnergeweld meemaken.
  • Verder kan Slachtofferhulp Nederland bijvoorbeeld juridische ondersteuning of lotgenotencontact bieden.