Bij mensen met narcistische trekken blijkt afwijzing zelfs hun narcisme te versterken. Dit kan leiden tot een vicieuze cirkel waarin hun gedrag juist meer afwijzing oproept.
Mensen met narcistische trekken zijn gevoeliger voor uitsluiting
Uit grootschalig Zwitsers onderzoek, gepubliceerd in Journal of Personality and Social Psychology (februari 2025), blijkt dat mensen die hoog scoren op zogenoemd grandioos narcisme – gekenmerkt door dominantie, zelfverheerlijking en een sterke behoefte aan bewondering – zich vaker buitengesloten voelen. Ze zijn gevoeliger voor subtiele of ambigue signalen van sociale uitsluiting, zoals het niet liken van een socialmediapost. Niet alleen dénken ze sneller dat ze worden afgewezen; uit aanvullend onderzoek blijkt dat anderen ook daadwerkelijk minder snel geneigd zijn om met hen samen te werken.
21 kenmerken van een narcist
Narcisten zijn charmant, welbespraakt en autonoom. Maar ook oppervlakkig, manipulatief en gericht op...
En dat gevoel van buitensluiting is niet zonder gevolgen. Narcisten ervaren zichzelf dan als slachtoffer, wat hun drang naar erkenning en bewondering juist vergroot. Dit gedrag werkt averechts: ze duwen anderen nog verder van zich af, wat opnieuw tot afwijzing leidt – en zo is de vicieuze cirkel compleet.
Ook HSP’s zijn gevoeliger voor afwijzing
Deze dynamiek is niet uniek voor mensen met narcisme. In bredere zin speelt afwijzingsgevoeligheid – ook wel rejection sensitivity genoemd – een belangrijke rol in hoe mensen sociale situaties beleven en interpreteren. Sommige mensen zijn zó alert op signalen van mogelijke afwijzing, dat ze voortdurend op hun hoede zijn. Een frons, een stil moment, of een onbeantwoord berichtje kan al worden gezien als persoonlijke afwijzing.
Deze gevoeligheid ontstaat vaak door negatieve ervaringen in de jeugd, zoals afkeuring door ouders, pesten of buitensluiting. Mensen met het persoonlijkheidskenmerk neuroticisme – emotionele instabiliteit – blijken vatbaarder, net als hoogsensitieve personen (HSP’s), die prikkels intenser ervaren en diepgaander verwerken.
Voor hen – net als voor narcisten – heeft de angst voor afwijzing een duidelijke impact op gedrag. Ze durven minder snel hun mening te geven, vragen minder snel om hulp, en vermijden conflicten. Tegelijkertijd roept het constante gevoel van dreigende afwijzing heftige emoties op, zoals boosheid of verdriet, die vaak op een onhandige manier geuit worden. Dit kan leiden tot terugtrekgedrag, agressie of juist meer claimend gedrag – met als gevolg dat anderen afstand nemen.
Zo ontstaat, net als bij narcisme, een negatieve spiraal: de angst voor afwijzing leidt tot gedrag dat juist meer afwijzing oproept. De pijn van buitensluiting wordt daarmee geen incident, maar een patroon.
