Betrayal trauma: als het vreemdgaan van je partner traumatisch is
De Amerikaanse psycholoog Jennifer Freyd introduceerde de term betrayal trauma: verraden worden door iemand die je blind vertrouwt, met alle psychologische gevolgen van dien. Uit onderzoek dat zij deed met collega Melissa Platt blijkt dat mensen met een geschiedenis van betrayal trauma meer last hebben van schaamte en dissociatie.
Hoe dichter de verrader bij het slachtoffer staat, hoe hoger de stressreactie en hoe meer kans op het ontwikkelen van PTSS met symptomen als flashbacks, beelden die zich opdringen, vermijden van situaties die aan de gebeurtenis doen denken, slecht slapen, angst, depressie en minderwaardigheidsgevoelens.
Wat betrayal trauma onderscheidt van andere vormen van trauma is loss of self. Verraad door de partner maakt dat iemand overal aan gaat twijfelen, inclusief de eigen identiteit en eigenwaarde. Relatietherapeut Anoek Gerlings: ‘Je partner, je veilige haven, blijkt opeens de bron van dreiging. Dat is uiterst ingrijpend en verwarrend.
Behalve tot boosheid en verdriet kan dat ook tot eenzaamheid leiden, en de vraag wie of wat je dan nog wél kunt vertrouwen. De ervaring is zo ondermijnend dat die je hele bestaan op zijn grondvesten doet schudden.’
Bezoedelde herinneringen
Wat gebeurt er bij bedrog in het brein, waarvoor bijvoorbeeld ook alle fijne herinneringen opeens bezoedeld lijken? Gerlings: ‘De hersenen hebben nieuwe input over je partner gekregen die niet overeenkomt met eerdere informatie. Enerzijds is je partner namelijk de fijne man met wie je die geweldige vakantie had, anderzijds weet je nu ook dat hij tijdens diezelfde vakantie seksueel getinte appjes aan andere vrouwen stuurde.’
Het brein wil dat combineren tot een kloppend verhaal, maar dat lukt niet en dat leidt tot grote verwarring en stress. ‘Het zenuwstelsel slaat compleet op hol en dat geeft langere tijd een heel onrustig en gejaagd gevoel.’
Gerlings biedt therapie aan stellen die met ontrouw te maken hebben. Alhoewel het primaire doel niet is om de relatie weer op de rit te krijgen, is herstel zeker mogelijk, zegt ze. ‘Ik gebruik vaak de metafoor van de berg. Het stel moet samen die berg beklimmen, maar degene die vreemdging, loopt voorop en zorgt dat het pad begaanbaar wordt voor zijn partner. Dat vergt veel doorzettingsvermogen, want die vertrouwt de boel in eerste instantie niet.
Pas als ze keer op keer ervaart dat hij er écht voor haar is als ze hem nodig heeft, kan dat vertrouwen weer groeien. Maar degene die vreemdging moet die verantwoordelijkheid nemen.’
Als de vertrouwensbreuk te groot is
Om de gelijkwaardigheid in de relatie te herstellen, is het nodig dat de bedrogen partner de focus verlegt van de ander naar zichzelf en zich richt op de eigen behoeften, vervolgt Gerlings. En als ook de bedrieger met zichzelf aan de slag gaat, kan er transformatie plaatsvinden.
‘Misschien wordt het vertrouwen niet meer zo onvoorwaardelijk als het was, maar met de juiste hulp en volledige inzet van beide partners kunnen intimiteit en verbondenheid terugkomen.’ En dat kan zelfs leiden tot meer diepgang, intimiteit, gelijkwaardigheid, gezondere grenzen en een beter seksleven.
Al kan het ook zijn dat de relatie niet herstelt omdat de vertrouwensbreuk te groot is geweest. ‘Het is een trauma, dus je bent hoe dan ook beschadigd,’ zegt Gerlings. ‘Maar van trauma kun je herstellen, waarmee de beschadiging naar de achtergrond verdwijnt.
Wat sowieso verbetert, is de relatie met jezelf. Je leert je eigen behoeften beter kennen, daarnaar handelen en grenzen stellen. Dat vergroot het zelfvertrouwen en uiteindelijk ook het vertrouwen in anderen.’
Dit is een verkorte versie van een verhaal dat eerder in Psychologie Magazine verscheen, de complete versie lees je hier.
