7 praktische manieren om niet cynisch te worden (en hoop te houden)

Ons vertrouwen in de mensheid staat onder druk, wat ons cynischer maakt en pessimistischer over het verschil dat we kunnen maken. Maar er is een tegengif, zegt hoogleraar psychologie Jamil Zaki. ‘Wie positieve verandering wil, moet eerst de hoop herstellen.’

Maar hoe doe je dat, ‘hoop herstellen’? De wetenschapper en hoogleraar psychologie Jamil Zaki schreef er een boek over: Hope for cynics. The surprising science of human goodness. Zaki moedigt mensen aan symptomen van cynisme in zichzelf en ­anderen te leren herken­nen, te snappen waar die vandaan komen en te leren wat die voor gevolgen hebben. En wat we kunnen doen om positieve verandering te bewerk­stelligen.

Zo word je een hoopvolle scepticus

In zijn boek geeft Zaki een paar praktische manieren om ­cynisme te vervangen door wat hij ‘hoopvol scepticisme’ noemt:

Oefening 1: Ontmoetingen evalueren

Denk eens alle interacties die je doorgaans met mensen hebt op een dag, bijvoorbeeld met vrienden, familie, collega’s. Hoe positief schat je dergelijke interacties in, op een schaal van 1 (heel negatief) naar 10 (superpositief)?

Schrijf je antwoorden op. Ga vervolgens daadwerkelijk onderzoeksgegevens verzamelen. Houd een dag een notitieboekje op zak en schrijf onmiddellijk na iedere interactie op diezelfde schaal hoe positief die in werkelijkheid was. Vergelijk die data met wat je eerder invulde.

Deze oefening kun je verdiepen door iets nieuws te gaan proberen. Denk bijvoorbeeld aan iets wat je tegen een dierbare wilt zeggen, maar waar je over aarzelt. Iets dat gaat over iets moeilijks dat je ervaart, of over een gunst waarom je wilt vragen, of over dankbaarheid die je wilt uiten.

Of stel je voor dat je op weg naar school of werk een gesprek aangaat met iemand die je niet kent. Voorspel op diezelfde schaal hoe positief je denkt dat die acties zullen zijn. Probeer het dan, en noteer je bevindingen.

Lees ook: Samen staan we sterk: 3 vrouwelijke activisten vertellen

Oefening 2: De wederkerigheidsstrategie

Stel jezelf de vraag: ‘Welke gunstige invloed heeft het op deze persoon als ik hem of haar de kans geef zich te bewijzen?’ Wie weinig van anderen verwacht, zal ook weinig krijgen. Daarom zitten cynici vast in een self-fulfilling prophecy: als je niks moois zaait, zul je het ook niet oogsten.

Probeer met kleine experimenten anderen te vertrouwen, bijvoorbeeld met een taak in het huishouden of op het werk, of wees openhartig over je zorgen. Studies waarin proefpersonen hiermee oefenden, lieten zien dat er een positiever beeld ontstond over hun eigen invloed op de ander (die groter was dan ze dachten), maar ook van andermans betrouwbaarheid.

Oefening 3: Focus op wat wél veilig voelt

Cynisme ontstaat makkelijker als je alleen bent, of je bedreigd voelt, schrijft Zaki. Het kan dan helpen om stil te staan bij mensen die je helemaal vertrouwt. Noteer gedetailleerd wat ze voor je betekenen en hoe je je bij hen voelt.

Oefening 4. Geniet heel ­bewust van andermans goedheid

Een strategie die Zaki zelf heeft geholpen is om heel bewust te kijken naar ‘kleine goede daden’, bijvoorbeeld iemand die iets opruimt, een ander voorrang geeft. Oefening 5 ligt in het verlengde daarvan.

Ook interessant: Optimisme als strategie: waarom dat een goed idee is

Oefening 5: Ga positief ­roddelen

Als Zaki iemand iets moois ziet doen, attendeert hij zijn kinderen erop. Het is namelijk heel gebruikelijk om negatieve dingen over andere mensen te zeggen. Ga die neiging tegen, stelt de psycholoog in zijn boek. Zeker in aan­wezigheid van kinderen. Probeer liever iets te vertellen over iets leuks of moois dat iemand deed.

Oefening 6: Wees selectief met de media die je volgt

Slecht nieuws verkoopt beter, daarom krijg je op elk moment van de dag heel veel negatieve berichten binnen. Abonneer je op nieuwssites of -brieven die ook goed nieuws brengen.

Oefening 7: Ken je kernwaarden

Volgens Zaki helpt het om regelmatig stil te staan bij wat je het belangrijkst vindt in je leven, en je af te vragen welke waarden onmisbaar zijn voor jou. Bijvoorbeeld humor, comfort, of kalmte, liefde, verwondering, uitdaging, dapperheid, et cetera.

Hij raadt om zo gedetailleerd mogelijk te beschrijven waarom je deze waarden zo belangrijk vindt, en hoe je ze probeert uit te dragen in je dagelijks leven. ‘Blijf over die waarden nadenken,’ zegt Zaki, ‘kijk of ze met de tijd veranderen. En doe dat vooral tijdens momenten van stress of tegenslag.’

Onderzoek heeft aangetoond dat deze reflectiepraktijk het gevoel van eigenwaarde en doelgerichtheid van mensen versterkt. Wat plaatsvindt is een ‘re-affirming of the self’. Zaki: ‘Die momenten van reflectie op wat ten diepste belangrijk is, herinneren ons eraan dat ons leven een betekenis heeft die verder gaat dan onmiddellijke uitdagingen en teleurstellingen. Dat gaat cynisme tegen.’

Leef je naar je waarden? Met deze psychologische test ontdek je in hoeverre jij naar je waarden leeft

Deze oefeningen zijn gebaseerd op die uit de bijlage ‘A practical guide to hopeful skepticism’ in Hope for cynics.