Maar (hoe) kun je narcistische trekjes herkennen bij kinderen? En wellicht nog belangrijker: kun je voorkomen dat deze trekjes zich op latere leeftijd ontwikkelen tot een narcistische persoonlijkheidsstoornis?
Training Ontspannen opvoeden
- Ontdek hoe je als ouder positief en relaxed blijft
- Omgaan met de emoties van je kind
- Voor ouders met kinderen in de basisschoolleeftijd
79,-
Hoe ontstaat narcisme?
Hoe narcisme precies ontstaat is niet altijd duidelijk, maar onderzoekers zijn het erover eens dat er niet één oorzaak is aan te wijzen. Wel zijn er door de jaren heen verschillende factoren geïdentificeerd die een rol kunnen spelen bij de ontwikkeling van narcisme.
Aangeboren aanleg
Canadees onderzoek toont aan dat er een genetische component bestaat bij de ontwikkeling van narcisme. Dat betekent dat een kind van één of twee narcistische ouders een biologische aanleg kan hebben voor een narcistische persoonlijkheidsstoornis.
Maar dat betekent niet dat een kind met deze biologische aanleg per definitie narcistische trekken ontwikkelt. Dit wordt grotendeels beïnvloed door externe factoren, zoals opvoeding en omgevingsinvloeden.
Imitatie
Kinderen spiegelen het gedrag van hun ouders, dat heet ‘modeling’. Als een ouder narcistische trekken vertoont, kan het kind deze onbewust overnemen en versterken. Maar, zegt psycholoog Nina W. Brown, het tegenovergestelde is ook mogelijk.
Training Bescherm jezelf tegen narcisme
- Leer omgaan met een narcistische ex, ouder of baas
- Ontdek de belangrijkste kenmerken van narcisme
- Inspirerende sessies met video en achtergrondartikelen
45,-
Sommige kinderen ontwikkelen namelijk juist het tegenovergestelde gedrag en groeien op tot empathische, zorgzame volwassenen die vanwege hun opvoeding een sterke focus hebben op de behoeften van anderen.
Omgevingsfactoren en opvoeding
Onveilige hechting
Amerikaans onderzoek toont aan dat narcisme vaak samenhangt met een onveilige hechting in de jeugd. Bijvoorbeeld wanneer ouders zelf narcistische trekken hebben, maar ook door andere problemen in de opvoeding, zoals misbruik of verwaarlozing, of wanneer je ouders afstandelijk of star waren en niet voldoende reageerden op jouw behoeften als kind.
De typische narcistische trekjes, zoals grootheidswaanzin of narcistische woede, zijn volgens narcisme expert Martin Appelo dan ook vaak een afweermechanisme om kwetsbaarheid te verbergen.
Overmatig lof
Gedragspsycholoog Eddie Brummelman geeft aan dat overmatige lof en het idee dat een kind ‘uniek en bijzonder’ is, narcisme in de hand kan werken. Een kind krijgt een ongezonde hunkering naar liefde en bevestiging, zoveel dat ze overmatig schaamte ervaren als ze iets fout doen. Een gezonde balans in waardering is daarom essentieel.
Kenmerken van narcisme bij kinderen
De kenmerken van narcisme bij kinderen lijken op die van volwassenen. Nederlands-Amerikaans onderzoek noemt de volgende eigenschappen typerend:
- Fragiel zelfbeeld: Ondanks een schijnbaar groot zelfvertrouwen is hun zelfbeeld kwetsbaar en afhankelijk van externe bevestiging, vooral van leeftijdsgenoten.
- Emotionele reactiviteit: Narcistische kinderen ervaren intense emoties, variërend van extreme trots en euforie tot diepe schaamte of boosheid, vooral bij kritiek of afwijzing.
- Agressief gedrag: Wanneer hun zelfbeeld wordt bedreigd, kunnen ze agressief reageren, zowel fysiek als verbaal, maar ook relationeel (zoals buitensluiten en roddelen).
- Moeite met vriendschappen: Vaak worden narcistische kinderen als ‘populair’ gezien, maar niet per se als ‘aardig’. Ze starten gemakkelijk nieuwe vriendschappen, maar hebben moeite ze langdurig te onderhouden door een egocentrische houding.
Kun je narcistische trekken bij kinderen voorkomen?
Zorgen voor een veilige hechting met je kind is een vanzelfsprekend streven. Maar volgens Eddie Brummelman moet je ook oppassen voor overwaardering: ‘Ouders willen hun kind graag een hoge zelfwaardering meegeven en in principe draagt dat ook bij aan een gelukkig en succesvol leven.
Alleen de manier waarop sommige ouders dat doen, stimuleert niet zozeer een gezonde zelfwaardering bij hun kind als wel de overtuiging speciaal, bijzonder en beter dan anderen te zijn.’
Zo geef je een kind oprechte waardering:
- Prijs het gedrag, niet de persoon: Zeg niet ‘Wat ben je toch een geweldige tekenaar’, maar ‘Wat een prachtige kleuren heb je gebruikt!’
- Vermijd vergelijkingen: Zorg ervoor dat complimenten niet suggereren dat het kind beter is dan anderen.
- Toon waardering op een authentieke manier: Geef liefde en aandacht zonder te overdrijven. Een knuffel, oprechte interesse en samen tijd doorbrengen vormen een stevige basis voor een gezond zelfbeeld.
