Relatietherapeut Alice Vlottes: ‘Iedereen kan slachtoffer worden van gaslighting’

Wat is gaslighting precies?

Alice Vlottes: ‘“Wees niet zo overgevoelig.” “Je haalt je dingen in je hoofd.” “Volgens mij ben je niet helemaal in orde.” Deze uitspraken doen we allemaal weleens, maar bij gaslighting gebeurt dit stelselmatig.

Het slachtoffer wordt hierbij langere tijd emotioneel gemanipuleerd en aan het twijfelen gebracht. Iemand maakt bijvoorbeeld kleinerende opmerkingen, verdraait de waarheid of legt de schuld onterecht neer bij de ander.

Een gaslighter wil koste wat kost controle en macht houden. Als slachtoffer kun je dus op den duur gaan twijfelen aan jezelf en aan je eigen waarneming. Op lange termijn is dit proces zelfs verwoestend voor je zelfvertrouwen.’

Ben je zwak, slap of naïef als je slachtoffer wordt van gaslighting?

‘Integendeel, dit kan iedereen overkomen. De slachtoffers van gaslighting die ik in mijn praktijk zie, zijn bijvoorbeeld vaak sterke, hoogopgeleide vrouwen. Ze zijn vaak zorgzaam en vinden het belangrijk dat de ander zich prettig voelt.

Hoewel dit fenomeen niet voorbehouden is aan een bepaalde groep, lijken vrouwen er vatbaarder voor. Omdat hen – nog altijd – meer aangeleerd wordt om zich in een ander te verplaatsen. Vrouwen denken vaak sneller: zo had ik het nog niet bekeken, misschien heeft de ander wel gelijk.’

Als buitenstaander kun je soms denken: hoe kun je je zó laten manipuleren? Waarom kom je niet eerder in opstand als je dit merkt?

‘Iedereen, ook ogenschijnlijk sterke en onafhankelijke mensen, kunnen diep van binnen onzeker zijn. En daarbij vatbaar zijn voor de goedkeuring van anderen. Hun zelfbeeld hangt – voor een belangrijk deel – af van wat de ander van hen vindt.

Daarnaast zoeken we bijna allemaal naar een zekere harmonie in relaties. Zowel in liefdesrelaties als in werkgerelateerde relaties, dat is een heel menselijke behoefte. Daardoor reageren we niet altijd even assertief als iemand over onze grenzen gaat. Zeker niet als deze persoon belangrijk voor ons is.’