Heb je te maken met narcisme? 4 signalen om alert op te zijn

4x wat je moet weten over narcisme

1. Een narcistisch trekje maakt iemand nog geen narcist

Allemaal hebben we wel een of meerdere trekjes die je narcistisch zou kunnen noemen. Wie wil er immers niet bewonderd worden of succes hebben? Maar daarmee hebben we gelukkig nog niet massaal een persoonlijkheidsstoornis.

Volgens Brunell is de diagnose narcisme op z’n plaats als iemand voldoet aan de volgende zes criteria:

1. Vindt zichzelf enorm belangrijk en uniek en overdrijft daarbij zijn of haar talenten en prestaties. Ook eventuele problemen zijn altijd héél bijzonder.
2. Fantaseert bovenmatig over grote successen, macht, intelligentie, schoonheid en de ideale liefdesrelatie.
3. Eist constant aandacht en bewondering.
4. Reageert onverschillig of juist uitgesproken boos of vernederd op kritiek of mislukkingen.En minimaal één van deze twee criteria:
5. Verwacht speciale gunsten zonder daar ooit iets voor terug te doen.
6. Gebruikt mensen om de eigen verlangens te bevredigen of voor zelfverheerlijking en heeft daarbij geen respect voor integriteit en rechten van anderen.

Uit onderzoek blijkt dat ongeveer 6 procent van de bevolking aan deze criteria voldoet.

2. Ze zijn vaak heel charmant

‘Word je overladen met cadeaus, aandacht en vleierij? Let dan op,’ waarschuwt Brunell. ‘Mensen met een narcistische persoonlijkheid bombarderen je vaak met liefde, zodat je volledig overdonderd raakt. Tot het te laat is en je al diep in een relatie zit. Dan blijkt het allemaal ingezet met een doel: jou manipuleren.’

Uit onderzoek blijkt dan ook dat we narcistische types in de eerste instantie als charmant, grappig, extravert, zelfverzekerd en charismatisch beoordelen. Pas gemiddeld rond de zevende ontmoeting verandert dat en vinden we diegene juist een opschepper, koud, arrogant en vervelend. Natuurlijk is niet iedere charmeur narcistisch. Maar, zo zegt Brunell, het is wel een signaal om alert op te zijn.

3. Op het werk zijn ze vaak de baas

Het zal niet verbazen dat het zeer onprettig is om een narcistische collega te hebben. Ze zijn weinig coöperatief, gaan vooral voor zichzelf en kunnen zich nogal onbeschoft gedragen. Niet zelden nemen ze leidinggevende posities in en dat is al helemaal geen feest.

Ze zijn bazig, agressief, pronken met jouw veren, en claimen de beschikbare middelen. Vaak boeken ze veel succes en als iedereen het echt zat is, groeien ze door naar een topfunctie in een ander bedrijf. ‘Als je iets van zo iemand nodig hebt: loop naar binnen, vraag er concreet om en vertrek weer,’ adviseert Brunell.

4. Je kunt maar beter wegwezen

‘Heb je een relatie met iemand die steeds meer narcistische trekken laat zien? Dan is wegwezen het beste wat je kunt doen,’ aldus Brunell. Als het je baas betreft, raadt ze aan een andere baan te zoeken. ‘Het is verstandig om jezelf in bescherming te nemen.’

Voor mensen die niet makkelijk weg kunnen, bijvoorbeeld omdat ze een gezin hebben met zo iemand, is er een kleine troost: uit onderzoek blijkt dat de narcistische trekjes wel een beetje kunnen afzwakken. Zo werd narcistische proefpersonen in een studie gevraagd meermalen hardop ‘Ik ben een warm persoon’ te zeggen. Daarna gedroegen ze zich ook meer zo, althans tijdelijk. Verwacht geen wonderen.

Elements in Applied Social Psychology, november 2024