Is pleasen je tweede natuur? Waarom fawning zo lastig te herkennen is
Fawning wordt vaak vertaald als ‘vleierij’ of ‘overdreven meegaand zijn’. Het is niet iets dat je bewust doet, het is een reactie om jezelf te beschermen en conflicten te vermijden. De overlevingsstrategie wordt inmiddels samen met fight, flight en freeze in het rijtje stressreacties geplaatst.
Het ontstaan van fawning
Fawning ontstaat vaak al in de vroege kindertijd. Vooral bij kinderen die leven in een onvoorspelbare omgeving. Klinisch psycholoog en traumatherapeut Ingrid Clayton legt in een artikel van Psychology Today uit dat kinderen in die situatie leren ‘de kamer te lezen’. Ze meten als het ware de emotionele temperatuur en peilen de stemming van bijvoorbeeld hun gezinsleden. Wanneer een ouder gespannen of boos thuiskomt, kan een kind extra behulpzaam of lief worden in een poging de sfeer te verbeteren. Hierbij zetten ze hun eigen verlangens en zichzelf opzij.
Ook als ze volwassen zijn, blijven ze vaak onbewust fawnen. Het lichaam ziet spanning nog steeds als gevaar en grijpt automatisch terug op het oude overlevingspatroon. Volgens Clayton is fawning een traumareactie. ‘Wanneer je moet kiezen tussen jezelf beschermen of voor jezelf opkomen, kiest je lichaam elke keer voor veiligheid.’
Doe de training: Vergroot je assertiviteit
Fawning is anders dan ‘people pleasing’
Clayton benadrukt dat fawning anders is dan ‘people pleasing’. Waar pleasen meer een bewuste strategie is – een manier om aardig gevonden te worden of ruzie te vermijden – is fawning een diepgewortelde, automatische overlevingsreactie. Het lichaam kiest instinctief voor veiligheid, zelfs als dat betekent dat je jezelf verliest.
Waarom fawning niet goed zichtbaar is
Volgens Clayton wordt fawning door de buitenwereld vaak gezien als iets positiefs. ‘Het ziet eruit als sociaal gewenst gedrag: aardig, empathisch, behulpzaam, loyaal’, zegt ze. ‘In veel culturen worden die eigenschappen juist aangemoedigd – vooral bij vrouwen en mensen uit gemarginaliseerde groepen.’
Ook voor fawners zelf is het soms lastig om in te zien dat ze zichzelf wegcijferen. Het líjkt namelijk niet altijd op een traumareactie. Clayton legt uit dat het voor fawners vaak voelt alsof ze ‘het brave kind’, ‘de vredestichter’ of ‘degene op wie iedereen kan rekenen’ zijn. De interne gevolgen – zoals angst, het verliezen van je eigen identiteit en lichamelijke stress – blijven volgens haar vaak onzichtbaar voor ze.
In de persoonlijke sfeer, zoals bij familie of op het werk, doen fawners vaak wat er van hen verwacht wordt: ze glimlachen, maken beleefde praatjes en zorgen dat de sfeer goed blijft. Terwijl ze zich vanbinnen in werkelijkheid leeg of gedistantieerd voelen.
Lees ook: Problematisch pleasegedrag: hieraan herken je fawning
Hoe je om kunt gaan met fawning
Het is belangrijk voor iemand die fawnt, om dit te weten en te begrijpen. Fawners kunnen volgens Clayton namelijk denken dat hun onvermogen om écht contact te maken persoonlijk falen is. Fawnen kan zelfs langzaam iemands zelfbeeld en individualiteit ondermijnen en een chronisch gevoel van eenzaamheid, twijfel aan zichzelf en schaamte veroorzaken.
Meg Josephson, een psychotherapeut uit San Francisco, geeft in een artikel in The New York Times een aantal handvatten die kunnen helpen de drang tot fawning te stoppen.
- Ga er niet automatisch vanuit dat je iets verkeerd hebt gedaan: Als iemand afstandelijk lijkt of niet reageert, denk dan niet meteen dat het aan jou ligt. Vraag jezelf af: is dit echt zo, of zou er een andere verklaring kunnen zijn, zoals stress of een drukke dag? Herinner jezelf aan situaties die je hebt meegemaakt waarbij mensen later uitlegden waarom ze even niet reageerden. Het is normaal dat mensen soms boos zijn, maar je angstige brein kan je misleiden.
- Begin klein: Voor wie gewend is te fawnen, kan grenzen stellen intimiderend zijn. Begin daarom in situaties met weinig risico. Let op woorden die je zegt om de ander te pleasen, zoals ‘geen probleem’ als iets wél een probleem is. Probeer in plaats daarvan eerlijk te zeggen wat je voelt, bijvoorbeeld: ‘Dank je, ik ben blij dat we hierover praten.’ Geloof het ook wanneer iemand zegt niet boos op je te zijn.
- Communiceer eerlijk: Bij fawning overheerst angst vaak boven echte verbinding. Eerlijke communicatie vermindert misverstanden en bespaart energie. Begin met iemand bij wie je je veilig voelt en wees duidelijk over je intenties. Bijvoorbeeld: als je een afspraak annuleert, geef de eerlijke reden in plaats van een smoes te verzinnen. Controleer bij jezelf: zeg ik dit omdat ik het meen, of alleen om de ander te pleasen?
Wil je meer tips? Hier lees je hoe je in 6 stappen van fawning naar bewust kiezen gaat
