Dikhuidige intelligentie

Olifanten worden gemakkelijk onderschat, ook door mij, als het erom ging of ze werktuigen kunnen hanteren. Ik heb ze weleens een tak in hun slurf zien nemen om hun achterwerk te krabben. Ik heb ze ook met iets zien gooien.

Dat was in de Arnhemse dierentuin, waar kauwtjes hun voorjaarszang probeerden. Als kauwtjes dat doen is het net als met de raaf in de fabel van La Fontaine. De kauwtjes denken mogelijk dat ze kunnen zingen – de kraaiachtigen behoren immers tot de zangvogels – maar niet iedereen is het daarmee eens. In Arnhem gooiden olifanten soms slurfenvol zand naar die herriemakers tot ze ervandoor gingen.

Ik dacht dat dit ongeveer alles is wat olifanten kunnen, want experimenten met werktuigen hadden nooit veel opgeleverd. Men gaf ze bijvoorbeeld een stok om voer dat buiten hun bereik lag naar zich toe te halen. Zulke proeven gaan goed met apen, maar de olifanten lieten de stok gewoon liggen. Men concludeerde dat ze het probleem en de oplossing niet begrepen. Maar zoals zo vaak is het ook mogelijk dat wij, de onderzoekers, in feite de olifanten niet begrepen.

Het grijporgaan van de olifant is tegelijkertijd een gevoelig reukorgaan. Ze gebruiken hun slurf niet alleen om voer te pakken, maar ook om het te besnuffelen en te betasten – de slurf zit vol met zenuwen – zodat ze weten wat ze aanpakken. Zodra een olifant een stok opneemt knijpt hij bij wijze van spreken zijn neus dicht. Ook al komt de stok in de buurt van het voer, de stok vasthouden betekent dat ruiken voorafgaand aan grijpen niet meer gaat.

Bekijk het eens van een andere kant
Bij een bezoek aan de nationale dierentuin van Washington toonden onderzoekers Preston Foerder en Diana Reiss me onlangs waartoe een jonge olifantenstier, Kandula, in staat is als het probleem heel anders wordt voorgelegd. Ze hingen een tak met vruchten zo hoog op dat Kandula er niet bij kon. Kandula kreeg de keuze uit een aantal objecten om het probleem op te lossen. Hij negeerde de stokken, maar schopte na enige tijd een vierkante kist tot vlak onder het voer zodat hij er met zijn voorpoten op kon gaan staan om het te bereiken.

Hierna begonnen de onderzoekers hem het leven moeilijk te maken door de kist verder weg in een ander verblijf te zetten, waar Kandula wel toegang toe had. Aangezien de kist onzichtbaar was op het moment dat hij onder het aantrekkelijke hapje stond, moest hij zich een voorstelling maken van wat hij nodig had en zich van zijn doel verwijderen om het te gaan halen. Niet veel dieren zijn daartoe in staat, maar Kandula deed het zonder aarzeling. En toen hij in plaats van de kist alleen maar een paar planken beschikbaar had, stapelde hij ze op elkaar om zo het voer te bereiken.

Kandula toonde alle tekenen van de aha-erlebnis: een plotseling inzicht in oorzaak en gevolg. We moeten dus eerst de wereld vanuit het standpunt van het dier proberen te zien voordat we zeggen dat het alleen maar zand kan gooien. Zelfs als dat betekent dat we onszelf beslurfd voorstellen.

auteur

Frans de Waal

Frans de Waal (1948-2024) was bioloog: hij was één van ‘s werelds bekendste deskundigen op het gebied van apengedrag.

» profiel van Frans de Waal

Lees ook deze artikelen

Betrokken vader, slimme baby
Kort

Betrokken vader, slimme baby

Nog een reden om vaders zo veel mogelijk bij hun baby te betrekken: het stimuleert baby’s in hun ontwikkeling.
Kinderverdriet: zo kun je het beste troosten
Branded content

Kinderverdriet: zo kun je het beste troosten

Groter worden gaat met vallen en opstaan. Dus ja, daar hoort ook af en toe een geschaafde knie én een traan bij. Een ‘kusje ero...
Waarom je na een reis niet meer dezelfde bent (en dat is goed nieuws volgens deze psycholoog))
Artikel

Waarom je na een reis niet meer dezelfde bent (en dat is goed nieuws volgens deze psycholoog))

Zodra je je koffers pakt en vertrekt naar een onbekende plek, gebeurt er iets bijzonders in je hoofd. Nieuwe indrukken, andere geu...
Waarom je na een reis niet meer dezelfde bent (en dat is goed nieuws volgens deze psycholoog))
Artikel

Waarom je na een reis niet meer dezelfde bent (en dat is goed nieuws volgens deze psycholoog))

Zodra je je koffers pakt en vertrekt naar een onbekende plek, gebeurt er iets bijzonders in je hoofd. Nieuwe indrukken, andere geu...
Het gebit van Ardi
Column

Het gebit van Ardi

Iedereen heeft nu wel gehoord van Ardi, oftewel Ardipithecus ramidus: een bijna compleet fossiel van een vrouwelijke voorouder van...
Honden zijn slimmer dan katten
Kort

Honden zijn slimmer dan katten

Een mijlpaal in de strijd tussen hondenmensen en kattenmensen.
Test: wat is je Persoonlijke Intelligentie?
Test

Test: wat is je Persoonlijke Intelligentie?

Weet je al snel wat voor vlees je in de kuip hebt of zijn anderen voor jou een groot raadsel? Met deze test meet je je Persoonlijk...
Bloempje, bijtje, mensje
Artikel

Bloempje, bijtje, mensje

Spierballen oppompen, gezichten beschilderen, nachtenlang in kroegen hangen. Een bedpartner veroveren kost veel energie, en dan mo...
Mooie mensen zijn écht slimmer!
Kort

Mooie mensen zijn écht slimmer!

Wij denken dat mooie mensen intelligenter zijn dan lelijke mensen, zo blijkt keer op keer uit onderzoek.
Een beetje monogaam: hoe natuurlijk is seksuele trouw?
Artikel

Een beetje monogaam: hoe natuurlijk is seksuele trouw?

Keizerpinguïns blijven levenslang bij elkaar, rietgorzen gaan stiekem vreemd en haringen doen het met iedereen – allemaal ten d...
4278