Wat zijn binaural beats – en werken ze echt voor meer rust en concentratie?

Minder stress, meer focus en zelfs een verhoogde intelligentie – het zijn grote beloftes die talloze video’s met binaural beats op YouTube doen. Maar is er wetenschappelijk bewijs voor deze effecten? De Groningse psychologen Kirsten van den Bosch en Tassos Sarampalis zoeken het uit. Voor hun onderzoek ontvingen de psychologen een NWO-beurs.

Geluid dat je hersenen bedriegt

Binaural beats zijn een auditieve illusie die ontstaat als je twee tonen met een iets verschillende frequentie tegelijk via een koptelefoon hoort – bijvoorbeeld 400 Hz links en 420 Hz rechts. Je hersenen nemen dan een derde, pulserende toon waar.

“Binaural beats zijn een soort auditieve illusie: je hoort een ritmische toon die er eigenlijk niet is,” zegt Van den Bosch. “Je hoort één toon afgespeeld worden in het ene oor en een net iets andere toon, iets hoger of iets lager, in het andere oor. Je hersenen proberen deze verschillende signalen te begrijpen en in dit voorbeeld zullen de hersenen van de meeste mensen een toon van 20 Hz waarnemen. Bovendien pulseert het geluid een beetje, ook al klinkt het als een vlakke toon als je alleen de linkerkant of de rechterkant beluistert.”

Waarom dat precies zo werkt, is nog niet helemaal duidelijk. Sarampalis: “Hoe het precies zit is altijd een beetje raadselachtig, maar het heeft waarschijnlijk te maken met hoe de hersenen bepalen waar geluiden vandaan komen.In de hersenstam en middenhersenen bevindt zich een systeem dat verantwoordelijk is voor het vergelijken en combineren van informatie die via de oren wordt doorgegeven. Op deze manier kun je geluiden lokaliseren in een fysieke ruimte en de illusie die wordt opgeroepen door de binaural beats komt waarschijnlijk voort uit deze functie”

Wetenschap in een kunstwerk

De twee onderzoekers ontwierpen samen met kunstenaarsduo Delic & Huda een bijzonder experiment. In een opblaasbare koepel – een kunstinstallatie genaamd ReCharge – luisteren mensen via koptelefoons naar muziek waarin binaural beats zijn verwerkt. Op de wanden worden rustgevende beelden geprojecteerd.

In augustus wordt deze installatie onderdeel van het Noorderzon Festival in Groningen. “We willen testen of mensen zich daarna meer ontspannen voelen of beter presteren op geheugentaken,” zegt Sarampalis. “Dat zijn precies de effecten die vaak aan binaural beats worden toegeschreven.”

Hoewel de populariteit van binaural beats toeneemt, is het wetenschappelijk bewijs nog mager. “Er is veel wensdenken te bespeuren binnen het bestaande onderzoek,” zegt Sarampalis. “Dit alles maakt dat ik opmerkelijk sceptisch ben. We benaderen dit dan ook met veel enthousiasme en met een open maar zeker ook kritische blik.”

Nieuwsgierig naar hoe binaural beats klinken?

Beluister hier een fragment.

• Gebruik een stereokoptelefoon — dit geldt voor de meeste koptelefoons.
• Zorg ervoor dat het volume hoog genoeg staat, maar het mag niet te hard aanvoelen.
• Let op: niet iedereen zal het pulserende effect kunnen waarnemen.