Waarom vinden sommige mensen ASMR zo fijn en anderen niet?
Een vrouw lispelt zacht en vouwt bedaard handdoeken op. Twintig minuten lang. Saai, zo’n filmpje? Juist verrukkelijk rustgevend, vinden miljoenen fans. Is er een breinverklaring voor de aantrekkingskracht van ASMR?
De video’s zijn op het eerste gezicht vaak geen publiekstrekkers, ze zijn eerder saai en slaapverwekkend. Toch worden ze miljoenen keren bekeken. Achter al het gefluister en gefriemel zit namelijk een hoger doel: het oproepen van een mysterieuze sensatie waar duizenden internetters elke dag naar op zoek zijn. Een sensatie die ze omschrijven als een intens gevoel van ontspanning, dat hun een tintelende schedel en schouders bezorgt.
Waar staat ASMR voor?
Het wordt aangeduid als autonomous sensory meridian response, oftewel: ASMR. De tintelingen worden opgewekt door rustgevende beelden en geluiden, zoals het opvouwen van handdoeken, handen die klei kneden, het open- en dichtdraaien van deksels van mayonaisepotten, het zachte roffelen van nagels op een tafel, gefluister en zelfs het eten van… honing.
In 2011 werd nog zelden of nooit naar ASMR gezocht, maar inmiddels staat het internet vol met breinstrelende video’s. Ook dit jaar is het, net als vorig jaar weer verreweg de meest gezochte term in YouTube; we vinden het nog altijd heerlijk om naar ASMR-geluiden te luisteren. Wat zit daar toch achter?
Wat doet ASMR met je?
In een van de eerste (kleine) studies naar ASMR in 2015 legden onderzoekers van de Swansea-universiteit in Wales een vragenlijst voor aan 475 mensen die de hersentintelingen geregeld hadden ervaren. Veel deelnemers beschreven het gevoel als een soort verhoogde concentratie. Ze vergeleken het met de focus die soms optreedt tijdens het sporten. ‘Misschien wordt ASMR wel veroorzaakt door eenzelfde soort flow’, zo concludeerden de onderzoekers.
Neurowetenschapper Dennis Schutter vindt vooral het gefluister in ASMR-video’s interessant. Hij doet aan de Radboud Universiteit Nijmegen onderzoek naar verschillende vormen van hersenstimulatie. Toen hij las over de ‘fluisterfilmpjes’ moest hij opvallend genoeg onmiddellijk aan zijn kinderen denken. ‘Die vinden het geweldig als ik in hun oren fluister. Ze worden daar heel rustig van en raken in een soort trance.’
Zou het brein van volwassenen ook extra gevoelig kunnen zijn voor gefluister? Het is denkbaar, aldus Schutter. ‘De honderdduizenden mensen die naar de filmpjes kijken, doen dat niet voor niets. Ze ervaren iets. De vraag is hoe dat komt en welke rol het gefluister speelt.’
Extra breinverbinding?
Niet iedereen wordt geraakt door ASMR-filmpjes. Sommige mensen ervaren niet hetzelfde rustgevende gevoel als anderen. Het verschijnsel ASMR doet Dennis Schutter denken aan synesthesie, een verschijnsel waarbij mensen de waarnemingen van hun zintuigen door elkaar halen.
Schutter: ‘Ze hebben bijvoorbeeld het gevoel dat geluiden een bepaalde geur hebben, of associëren woorden heel sterk met een bepaalde kleur.’ Dat komt vermoedelijk door extra hersenverbindingen tussen gebieden in het brein waar geluid, geur en kleur worden verwerkt. Deze verbindingen zijn bij de geboorte bij iedereen aanwezig, maar worden bij de meeste mensen ‘gesnoeid’ tijdens het opgroeien. Bij synestheten is dat niet gebeurd, luidt de theorie; ze hebben die verbindingen behouden.
Lees ook: Drie zintuiglijke genieën over kleuren voelen en geuren horen
Mogelijk beschikken ASMR-liefhebbers ook over een ‘extra verbinding’ in het brein, aldus Schutter. ‘Misschien activeert gefluister bij hen zowel het auditieve deel van de hersenen als het beloningssysteem, zodat ze een fijn gevoel ervaren.’ Het tintelende gevoel op de hoofdhuid is ook niet geheel onverklaarbaar.
‘Als mensen muziek horen die hun een fijn gevoel bezorgt, wordt het beloningssysteem ook geactiveerd en kan dat leiden tot kippenvel.’ Maar het wordt volgens Schutter nog een hele klus om het effect van ASMR wetenschappelijk te bewijzen. ‘Je zou proefpersonen naar ASMR-filmpjes moeten laten kijken en tegelijkertijd hun hersenactiviteit moeten meten. Pas dan is te zien of er inderdaad bijzondere verbindingen in hun brein actief worden. Tot die tijd blijft het speculeren.’
Ben jij gevoelig voor de sensaties van ASMR? Doe de test
Twijfels over ASMR
ASMR wekt ook scepsis onder wetenschappers. Hersenonderzoeker Richard Kunert doet onderzoek naar taal, muziek en communicatie aan het Max Planck Instituut voor Psycholinguïstiek in Nijmegen. Volgens hem hoeft er voor het ASMR-effect niet per se iets speciaals in de hersenen te gebeuren. ‘Het is bijna meditatief om even niks anders te doen dan naar een saaie video te kijken. Meer dan anders ga je daardoor naar je eigen lichamelijke reactie luisteren en voel je waarschijnlijk doodgewone sensaties die anders verloren gaan in de ruis van het dagelijks leven.’
Hoogleraar muziekcognitie Henkjan Honing van de Universiteit van Amsterdam betwijfelt zelfs of het ASMR-gevoel bestaat. ‘Het bestaan van de sensatie is nog niet in wetenschappelijke studies aangetoond,’ laat hij weten. ‘Wat mij betreft berust alle aandacht voor het fenomeen tot die tijd op een misverstand.’
Inmiddels is er meer onderzoek gedaan naar wat ASMR met onze hersenen doet. Dat lees je binnenkort in Psychologie Magazine.
3 populaire ASMR-kanalen op YouTube
- Gentlewhispering: Op het YouTube-kanaal Gentlewhispering fluistert de Russische Maria haar kijkers naar een ‘hersenorgasme’ door verhaaltjes te prevelen en handdoeken op te vouwen.
- TheWaterwhispers: Ilse Blansert, een Nederlandse ASMR-artiest, maakt hier ontspannende geluiden door stenen tegen elkaar te tikken, kledingritsen heen en weer te bewegen en een pot mayonaise open en dicht te draaien.
- Albinwhisperland: Een Amerikaanse ASMR-artiest die zich vooral onderscheidt met video’s van haarmassages en het maken van tekeningen.
Dit is een bewerking van een artikel dat eerder in Psychologie Magazine verscheen.
