Waarom is liefdesverdriet zo pijnlijk? ‘De pijn van een gebroken hart is terug te zien in het brein’
‘Vind je me nog wel leuk?’
‘Niet meer zo heel erg.’
‘Is er een ander?’
[Stilte]
‘Ja.’
Deze woorden betekenden het einde van mijn relatie van zeven jaar en het begin van een periode van heftig liefdesverdriet waarin ik mezelf compleet verloor. Van een vrij krachtig persoon veranderde ik in een psychisch wrak.
Ik stuurde hem dronken appjes die van wanhoop naar boosheid schoten – en weer terug. Zat als een dood vogeltje op de bank bij vrienden. At en sliep nauwelijks, terwijl mijn hartslag leek verdubbeld. Had seks met mijn ex en nam hem tot twee keer toe terug (‘Het spijt me zo, ik kies voor jou. O nee, toch niet’). En ik deed nog heel veel andere domme dingen, die ik aan niemand durf te vertellen. Ik ben nog nooit zo mager geweest en nog nooit zo ongelukkig.
‘Wie zijn hart openstelt, loopt het risico dat erop wordt getrapt’
Voor wie iets vergelijkbaars overkomt: weet dat je niet de enige bent – al is dat een schrale troost. Wie zijn hart openstelt, loopt het risico dat erop wordt getrapt. Het helpt een beetje om die wirwar van emoties en je soms vreemde gedrag beter te begrijpen. Maar wat vooral helpt: weten wat je moet doen – en laten – om er zo snel mogelijk vanaf te komen.
Liefdesverdriet is verslavingsgedrag
De pijn van een gebroken hart is letterlijk in het brein te zien. Hoogleraar neurobiologie Gert ter Horst van het Universitair Medisch Centrum Groningen (UMCG) doet al er al jaren onderzoek naar. ‘Bij liefdesverdriet zien we op MRI-scans dezelfde gebieden oplichten als bij fysieke pijn. Onze hersenen maken daar kennelijk geen onderscheid tussen.’
En ook de hersengebieden die samenhangen met het bevredigen van verlangens worden overactief, waardoor de liefdesgevoelens verder toenemen. Het gevolg is dat de verlatene obsessieve pogingen gaat doen om dat fijne gevoel dat bij die ander lijkt te horen opnieuw te ervaren; eigenlijk een soort verslavingsgedrag.
Tot slot wordt het deel van de prefrontale cortex dat is betrokken bij piekeren in werking gezet, wat eindeloos malen veroorzaakt over het waarom: wat ging er fout? Wat deed ík fout? En: hoe zorg ik dat het weer goedkomt?
Waardoor het zo naar voelt is dus bekend, maar het evolutionaire waarom is onduidelijk. Ter Horst: ‘Al die processen in het brein zijn erop gericht om de relatie te herstellen. Maar de heersende theorie is dat we van nature niet monogaam zijn; eerder serieel monogaam – dus dat we meerdere relaties na elkaar kunnen hebben – en daarbij is de heftigheid van liefdesverdriet veel minder verklaarbaar.’
Lees ook: Dit doet verliefdheid met ons brein
Hoe eindigde de relatie?
Al mag de reactie van het brein bij iedereen ongeveer hetzelfde zijn, de heftigheid ervan verschilt en hangt af van verschillende dingen: de lengte van de relatie en of iemand al jaren samenwoonde, bijvoorbeeld. Als er kinderen zijn, komt het verdriet om hun pijn er nog bovenop. Verder speelt de manier waarop de relatie eindigde een rol. Had de ander een affaire of was de koek voor hem of haar ‘gewoon’ op?
Daarnaast reageren vrouwen over het algemeen anders dan mannen. Ter Horst: ‘Vrouwen zoeken steunen praten erover met vrienden en familie. Mannen storten zich vaak eerst in het uitgaansleven, gaan nogal eens stevig drinken, hebben onenightstands of beginnen zelfs meteen aan een nieuwe relatie.
‘Na een half jaar zien veel mensen weer lichtpuntjes en stellen zich soms open voor een eventuele nieuwe liefde’
Het lijkt daardoor alsof ze er minder onder lijden, maar na een half jaar komt de klap vrijwel
altijd alsnog.’ Waardoor ze uiteindelijk langer bezig zijn met dat verdriet, vermoedt hij. ‘Vrouwen zijn dan al een stuk verder in het verwerkingsproces.’
Ter Horst maakt daarbij wel een belangrijke kanttekening: ‘In onze laatste studies zijn we ermee gestopt om mannen en vrouwen met elkaar te vergelijken. Uit nood, omdat mannelijke proefpersonen vrijwel niet te werven zijn. Blijkbaar is de weerstand om erover te praten heel groot. Daar zou schaamte aan ten grondslag kunnen liggen of het feit dat mannen gemiddeld überhaupt minder over hun emoties praten.’
Liefdestest: Welk type ben je in de liefde?
Hoe kun je liefdesverdriet verwerken?
De pijn ontlopen is dus geen slimme methode, maar ook sommige andere strategieën kunnen liefdesverdriet steeds opnieuw activeren en zo langdurig in stand houden. Als je het wel op een goede manier aanpakt, ebt de allerergste pijn na gemiddeld drie maanden weg. Na een half jaar zien veel mensen weer lichtpuntjes en stellen zich soms open voor een eventuele nieuwe liefde. Na anderhalf jaar is het zo’n beetje voorbij.
Maar ongeveer een kwart herstelt niet en ontwikkelt zelfs een depressie weet, Ter Horst uit zijn onderzoek. ‘Dat hangt vooral samen met karaktereigenschappen: de groep die pijn blijft voelen, scoort gemiddeld hoog op de neuroticisme-schaal.
‘Verlaten worden heeft veel impact. Het is logisch dat je daar ondersteuning bij nodig hebt.’
Dat houdt in dat ze stressgevoeliger zijn dan anderen en meer moeite hebben met het verwerken van tegenslagen. Ook zonder liefdesverdriet ontwikkelt deze groep vaker een depressie, al is een gebroken hart een stevige trigger.’
Wie merkt dat hij alsmaar somberder wordt en blijft hangen in verdriet, kan het best psychologische hulp inschakelen, zegt Ter Horst – die overigens vindt dat iedereen die er erg mee worstelt hulp verdient. ‘Verlaten worden heeft veel impact. Het is logisch dat je daar ondersteuning bij nodig hebt.’
Wat ik met mijn verdriet had moeten doen
Ik werd niet depressief en toch duurde het langer dan anderhalf jaar voordat ik me weer enigszins mezelf voelde. Weliswaar zag ik de pijn onder ogen, maar verder deed ik werkelijk álles fout, waardoor ik mijn ellende maximaal uitrekte.
Wat ik wel had moeten doen, lees je in het kader hieronder. Sommige van deze wetenschappelijk aangetoonde adviezen kende ik wel, maar vooral (valse) hoop zat het opvolgen ervan in de weg. Andere had ik graag willen kennen. Want al weet ik dat er geen garanties zijn: ik wil me nooit, nooit, nooit meer zo lang zo vreselijk voelen als toen.
Bronnen o.a.: S. Cacioppo, Gemaakt voor de liefde, A.W. Bruna, 2023 / G. Finch, How to fix a broken heart, TED Books, 2018 / S. Gilbert, S.K. Sifers, Bouncing back from a breakup. Attachment, time perspective, mental health, and romantic loss, Journal of College Student Psychotherapy, 2011 / S.J.E. Langeslag. M.E. Sanchez, Down-regulation of love feelings after a romantic break-up. [..], Journal of Experimental Psychology: General, 2018
Wat te doen bij liefdesverdriet?
Zeven manieren om liefdesverdriet te verwerken.
1. Gun jezelf tijd
Probeer de pijn de eerste weken gedoseerd toe te laten en zoek daarnaast afleiding door met vrienden af te spreken, te sporten of een hobby op te pakken. Hoe verleidelijk ook: verdoof de pijn niet met alcohol, keihard werken of seks met anderen. Het enige wat dat oplevert, is een leeg gevoel – en uit
gestelde pijn.
2. Accepteer dat het over is
Uit onderzoek blijkt dat het voor de heling belangrijk is om te weten waarom de relatie is verbroken. Maar krijgen we een duidelijke en eenduidige verklaring (‘Ik hou niet meer van je’) dan verkiezen we vaak die niet te geloven, aldus de Amerikaanse psycholoog en relatietherapeut Guy Finch. Want zo simpel kan het toch niet zijn?
Zo kunnen we onszelf maandenlang blijven pijnigen met de waaromvraag. Zijn advies: accepteer de verklaring die je kreeg of verzin er desnoods zelf een. Je móét accepteren dat het voorbij is om te voorkomen dat je jezelf blijft voeden met hoop: de ideale voedingsbodem voor nog meer liefdesverdriet.
Geef jezelf daarnaast hardop toestemming om nog van de ander te houden – ook al is dat niet meer wederzijds. Uit een experiment bleek dat het brein van de proef personen door dit kleine gebaar van zelfacceptatie al minder nadrukkelijk reageerde op een foto van de ex.
Lees ook: Liefdesverdriet: ‘Hoe kan ik ooit boos worden als ik mijn ex niet meer mag zien?’
3. Verbreek het contact volledig
Hierover zijn alle experts unaniem: het beste wat je kunt doen is de ander compleet uit je leven verwijderen. Wis alle nummers en mailadressen, blokkeer de ex inclusief vrienden en familie op social media. Zoek. Geen. Contact. Helaas kan dat niet als er kinderen in het spel zijn. Houd het contact in dat geval met name in de eerste periode zo kort en zakelijk mogelijk.
4. Maak een lijst met negatieve eigenschappenvan je ex
Een grote valkuil is dat je de ander na de breuk gaat idealiseren – net als toen je verliefd was. Breng de balans terug door een lijst te maken met alle minpunten: dat ochtendhumeur, die rommeligheid, haren in het doucheputje, kattigheid, gemok, zwembandjes, flauwe grappen, slappe seks. Alles wat je kunt bedenken.
Zet de lijst in je telefoon en kijk er elke keer naar als zich een nostalgische of verdrietige gedachte opdringt. Deze techniek heet negative reappraisal (negatieve herwaardering) en is bewezen effectief.
5. Investeer in je leven zonder de ander
Wie ben je zonder hem of haar, wat zijn voor jou de belangrijke dingen in het leven? En op een praktischer niveau: wat vind je leuk om te doen, wat zijn je favoriete programma’s of podcasts, wat is je lievelingseten? Bedenk hoe je de gaten in je (sociale) leven kunt dichten. Vul ook letterlijk de lege plekken op de muur waar eerst foto’s hingen van je ex of jullie samen.
6. Werk aan je zelfvertrouwen
Wat is er mis met mij? Waarom ben ik niet leuk genoeg meer? Wat heb ik fout gedaan? Wie verlaten wordt, gaat vaak heel erg aan zichzelf twijfelen. Verlies je daar niet in en onderneem activiteiten die je zelfvertrouwen een boost geven. Uit onderzoek blijkt dat met name beweging goed helpt.
7. Zoek steun bij anderen
Praat, huil en lach in goed gezelschap. Vrienden, familie, collega’s, desnoods een vreemde bij de bushalte: de meeste mensen zullen je graag en desnoods langdurig aanhoren, afleiden en troosten. Je geliefde mag dan weg zijn, je bent niet alleen.
Hoe ga je verder als alles tegen lijkt te zitten? En hoe blijf je dan toch positief? In deze online training vergroot je je vermogen om terug te veren bij tegenslag en leer je steviger in je schoenen te staan als het leven je uitdaagt.
