Waarom gebruiken we letterlijk de hele tijd stopwoorden?
Kunnen misschien wel, maar of je dat ook moet willen is een tweede. Volgens de Amerikaanse taalkundige Valerie M. Fridland zijn die ʻlegeʼ stopwoorden namelijk helemaal niet zo overbodig als we denken. ʻTaal dient twee doelen,ʼ vertelt ze in een podcast van de Stanford Graduate School of Business. ʻEnerzijds is er de boodschap die je wil overbrengen, anderzijds is er jouw gevoel over die boodschap, de relatie die je met de luisteraar hebt en in hoeverre deze informatie belangrijk is voor die persoon. Er is dus een linguïstisch doel en een sociaal doel.ʼ
Waarom gebruiken we stopwoorden?
Neem bijvoorbeeld het Engelse woord ʻlikeʼ, wat volgens Fridland een belangrijk woord in haar moedertaal is om aan te geven dat je iets niet letterlijk zo bedoelt, maar dat je ergens jouw subjectieve kijk op geeft. Het vertelt de ander: dit is mijn beleving of mijn gedachteproces, het is geen harde waarheid.
In het Nederlands kun je bij die stopwoorden denken aan ʻgewoonʼ, ʻdusʼ, ʻzeg maarʼ, ʻweet jeʼ, ʻhèʼ of ʻeigenlijkʼ. ʻDiscourse markersʼ noemt onderzoeker en hoogleraar taalkunde aan de universiteit van Michigan Lorenzo García-Amaya ze in een video van TED-Ed. En dat is dus ook precies wat ze doen: ze sturen de flow van het gesprek. Zo brengt het woord ʻkijkʼ een bepaalde houding met zich mee en kan het je helpen om de goedkeuring van de ander te peilen, legt de onderzoeker uit.
Ook hoogleraar Nederlands en Academische Communicatie aan de Radboud Universiteit Nijmegen Marc van Oostendorp legt dat uit op zijn website: ʻTijdens het praten gebeurt alles in fracties van seconden. Als je de juiste woorden even niet kunt vinden, kunnen stopwoorden je helpen om de zinnen aan elkaar te praten zonder dat de ander je onderbreekt en terwijl jij bedenkt wat je wil zeggen.ʼ
Wat heb je aan een, ʻehmʼ, gevulde pauze?
Zelfs het ge-ehm als we praten heeft volgens García-Amaya een functie. ʻOok al lijkt zo’n gevulde pauzes op een betekenisloze onderbreking, er zit meer achter dan je denkt. Zo kan een stille pauze aangeven dat de ander mag praten, terwijl een gevulde pauze een signaal kan zijn dat je nog meer te vertellen hebt. Een ʻehʼ geeft je dan de tijd om je gedachten als het ware in te halen en het juiste woord te vinden.ʼ
Leuk detail: als we praten, gebruiken we gemiddeld twee tot drie stopwoorden per minuut, vertelt de onderzoeker. Bovendien komen stopwoorden en gevulde pauzes in bijna elke taal voor, zelfs in gebarentaal.
