Wanneer slaat optimisme om in toxic positivity?

Whitney Goodman, de Amerikaanse relatietherapeut en auteur van het boek Toxic positivity, vertelt in The Guardian hoe onze cultuur ons als het ware heeft geprogrammeerd om positief te denken. Sinds de jaren ’70, toen geluk werd uitgeroepen tot hét levensdoel, zijn we volgens haar bijna gaan geloven dat er geen plek meer is voor negatieve emoties, zoals verdriet of angst. Maar volgens diverse experts is dat een misvatting.

Positieve levenshouding

Optimisme kenmerkt zich door een positieve levenshouding waarbij je de neiging hebt om zaken van de gunstige kant te bekijken en de toekomst zonnig inziet, zegt Madelon Peters, hoogleraar experimentele gezondheidspsychologie aan de Universiteit van Maastricht in Psychologie Magazine. Geloven dat het in de toekomst beter zal worden, maakt het makkelijker om je huidige situatie – ook wanneer die niet prettig is – te accepteren of te doorstaan.

Een gezonde dosis optimisme helpt je volgens Peters niet alleen om prettiger te leven, maar ook om beter met tegenslag om te gaan. Optimistische mensen geloven dat ze zelf invloed hebben op hun omstandigheden.

Niet klagen, maar doen

Onderzoek toont aan dat mensen die de wereld (een beetje) door een roze bril zien beter functioneren en zich sneller herpakken na tegenslag. Vooral dat laatste vinden we belangrijk: niet klagen, maar doen. Maar wanneer we anderen – goedbedoeld, maar te snel – tot actie willen laten overgaan, gaat optimisme over in toxic positivity.

‘Geforceerde positiviteit geeft de ander het gevoel niet zichzelf te mogen zijn’

Dat kan averechts werken, zegt psycholoog Elke Smeets, docent aan de Universiteit van Maastricht en gespecialiseerd in positieve psychologie. ‘Bij de persoon die het moeilijk heeft, komt het aan als een afwijzing. Geforceerde positiviteit geeft de ander het gevoel niet zichzelf te mogen zijn.’

Of het nu om jezelf gaat of over een ander: het helpt om te erkennen dat een situatie niet goed voelt. Daarbij is wel de balans belangrijk. Maak dus ruimte voor gevoelens van verdriet of spijt, maar stort je niet in een negatieve spiraal. Zowel bij het stellen van doelen als het omgaan met tegenslagen gaan realisme en optimisme idealiter hand in hand. Optimisme betekent volgens haar: ruimte maken voor alle gevoelens, dus ook de lastige, zonder je erin te verliezen.

Negatieve emoties zijn nuttig

Dat is belangrijk, want negatieve emoties hebben een functie. Helen Russell, maker van de podcast How to be sad, zegt tegen The Guardian dat verdriet een ‘probleemoplossende’ emotie is. Onderzoek toont aan dat het onze aandacht voor details kan verbeteren, ons doorzettingsvermogen kan vergroten, vrijgevigheid kan bevorderen en ons dankbaarder kan maken voor wat we hebben. ‘Het is de emotie die ons helpt contact te maken met anderen,’ voegt Russel eraan toe. ‘We zijn in sommige opzichten aardigere en betere mensen als we verdrietig zijn.’

Goodman vindt dan ook dat we negatieve gevoelens niet moeten wegdrukken, maar leren herkennen en érkennen. ‘Als we een gevoel een naam kunnen geven, wordt het minder eng. En als iets bekend is, kunnen we bewust bedenken wat we ermee willen doen.’

Hoe positief sta jij in het leven? Vul de optimisme vragenlijst in (ontwikkeld door grondlegger van de positieve psychologie Martin Seligman).