Kunstenaar Anke Roder: ‘De lucht leert je de dingen te nemen zoals ze komen’

Kunstenaar Anke Roder keek altijd al naar boven en maakte toen ze een jaar of 10 was haar eerste olieverfschilderij van lucht en licht. Vooral de combinatie met water fascineert haar. Psychologie Magazine sprak haar over haar kunst, de luchten die ze schildert en wat ze daarvan heeft geleerd.

Keek je altijd al naar luchten?

‘Van kleins af aan. Ik herinner me dat ik een jaar of drie was en naar buiten keek vanuit mijn kinderzitje in de auto. Ik zag een dreigende grijze lucht en berkenstammen die oplichtten. Nog steeds ben ik gefascineerd door de schoonheid van het licht. Ik kijk graag naar wat het doet met de zee, hoe de wolken reflecteren in het water.’

Wat is er zo mooi aan licht, en lucht?

‘Dat het altijd in beweging is, voortdurend verandert. Met als mooiste moment dat de zon wat lager staat, net na zonsopgang of vlak voor zonsondergang, als de contouren zachter worden en er een geheel ontstaat. Ik hou van de nuance, van de kleurschakeringen die je dan ziet.’

Hoeveel luchten heb je inmiddels geschilderd?

‘Veel! Een tijd terug deed ik een project en schilderde ik 365 luchten in een jaar. Met zon, maan, wolken, elke dag iets anders. Dat werd een ritueel: wandelen, kijken en dan daarna luchtindrukken schilderen. Ik woon en werk aan de kust, in Groningen.

Aan zee is het licht – waar ook ter wereld – onbeschrijflijk mooi. De invloed die zee en lucht op elkaar hebben, verveelt nooit: soms is de zee glad, vlak en licht. Bij wind zie je weer allerlei donkere tonen: ik raak er niet op uitgekeken.’

Artikel gaat onder de afbeelding verder.

Soms zal het ook guur zijn, daar in Groningen.

‘Februari is niet te doen: koud, grijs, die kale vlaktes. Maar als je dan toch naar buiten gaat, gebeurt er altijd wel iets aan de horizon. De zon die even doorbreekt, een stukje blauw. Maar mijn man en ik ontsnappen ook graag, hoor.

Binnenkort maken we een lange kustreis via Frankrijk en Spanje naar Portugal. Waar we ook heengaan, ik neem altijd mijn schilder- en collagespullen mee. Het vertalen van indrukken is wie ik in essentie ben.’

Valt er ook iets te leren van die luchten?

‘Ze voltrekken zich in cycli, net als het leven. Dat is in feite één lang etmaal. En ze veranderen, transformeren voortdurend, je hebt er geen invloed op. Die luchten leren je de dingen te nemen zoals ze komen. Naast zo’n lucht ben jij als mens nietig, dus: maak jezelf niet te belangrijk. Natuurlijk zijn er sores, verlies je mensen, dat kan zwaar zijn. Maar zie het als een proces dat je doormaakt. Alles gaat voorbij.’

Ook interessant: Hoe we onze verbinding met de natuur zijn kwijtgeraakt (en hoe je die weer terugkrijgt)

Wat maakt deze luchten de jouwe?

‘Het materiaal. Ik schilder ze met bijenwas, een techniek die stamt uit de Egyptische schilderkunst en die ik in de jaren negentig heb herontdekt. Hij drukt precies uit wat ik wil: dat transparante, diffuse, die verschillende lagen verf die je blijft zien en voelen. Er ontstaat iets ijls en ongrijpbaars.

Het water schilder ik met pasteuze olieverf. Samen geeft dat een heel ruimtelijk effect, heel tactiel. In feite zijn het twee schilderijen ineen. Over een lucht kan ik heel lang doen, het water heb ik af in een enkele schildersessie. Ik schilder hoe ik de dingen ervaar en voor mij is schoonheid heel belangrijk. Ik kan verrukt en ontroerd raken van mooie dingen. Of het nou de natuur is, muziek, poëzie of een bijzonder gesprek.’

Door welke kunst laat jij je inspireren?

‘Dat kan van alles zijn, van textiel tot Romeinse fresco’s. Wat mij in schilderkunst aanspreekt, is een soort naïeve schilderhouding. Als ik bijvoorbeeld door het Louvre in Parijs of het Prado in Madrid loop, zijn het niet de spektakelstukken die me grijpen, maar de kleinere schetsachtige studies die terloops lijken te ontstaan. Niet pretentieus en met een zekere spontaniteit. Ik hou niet van gekunsteld, ik probeer mezelf ook te blijven verrassen, dat is toch wat je als kunstenaar voortstuwt.’

Er wordt weleens gezegd dat er liefde in de lucht hangt.

‘De link tussen lucht en romantiek is er zeker: wie kijkt er niet met een geliefde naar de zonsondergang? Of naar de wolken die voorbijdrijven? Mij gaat het vooral om het gevoel van vrijheid dat ervan uitgaat. Het gevoel dat alles openligt, dat je een horizon ziet naar een onontgonnen gebied. Wat zou zich daarachter bevinden? Het is het onbekende dat het leven boeiend maakt.’

Lees ook: Hoop houden in moeilijke tijden: deze hoogleraar weet hoe