Waarom sommige geluiden ons tot waanzin drijven

Geluiden die irritant zijn, kennen we allemaal. Toen we op Facebook vroegen welk geluid mensen onmiddellijk op de kast jaagt, kwamen er maar liefst 700 reacties. Variërend van een ‘krijtje op een schoolbord’ tot ‘eten met volle mond’ (zie ook het kader). Volgens Damiaan Denys, psychiater en neurowetenschapper, is het niet duidelijk waarom we precies dit soort geluiden als vervelend ervaren.

Mensen die dit soort geluiden niet alleen irritant vinden maar er ook een agressieve impuls van krijgen, hebben volgens Denys een aandoening die misofonie wordt genoemd. Omdat er veel onderzoek wordt gedaan naar deze stoornis, is het wel bekend wat voor deze groep mensen een geluid nou precies irritant maakt. Ook zijn er volgens hem meerdere redenen waarom de één meer aanleg heeft voor misofonie dan de ander.

Wat is misofonie eigenlijk?

Volgens Denys is misofonie een psychische stoornis met drie belangrijke kenmerken:

• Een obsessieve waakzaamheid voor bepaalde geluiden.
• Bij het horen van zo’n geluid een neiging ervaren agressief te handelen richting de persoon die dat geluid maakt, maar dat niet uitvoeren.
• Het vermijden van die geluiden, wat vaak leidt tot sociale beperkingen of zelfs isolement.

Wanneer werd misofonie ontdekt?

In Nederland werd misofonie pas in 2009 voor het eerst beschreven door Denys. In zijn praktijk had hij meerdere patiënten met dezelfde klachten. Samen met psychiater Arjan Schröder startte hij in het Amsterdams Medisch Centrum een onderzoek naar de symptomen. Ook werd er een naam gegeven aan de stoornis: misofonie, wat ‘geluidshaat’ betekent.

De symptomen van misofonie bestaan dus al veel langer. Wel denkt Denys dat er meer mensen zijn die irritaties ontwikkelen voor een specifiek geluid of misofonie ontwikkelen door de drukke samenleving waarin we tegenwoordig leven.

Zeker in Nederland leven we in een samenleving met een hoge bevolkingsdichtheid. Denys: ‘De onderlinge irritatie over geluiden, zoals het eten van een appel, heeft mogelijk ook een samenlevingsfactor. Het is drukker, mensen leven dichter op elkaar en geluiden zijn nadrukkelijker aanwezig dan vroeger.’

Lees ook: Hulp bij misofonie

Hoe ontwikkelt iemand misofonie?

Waarom iemand precies misofonie ontwikkelt, is nog vrij onbekend. Meestal ontstaat misofonie al op jonge leeftijd, vaak rond negen of tien jaar. Denys: ‘Een kind kan zich aan tafel bijvoorbeeld gaan ergeren aan eetgeluiden van ouders en dit gevoel moeilijk onderdrukken.’

Dat specifieke geluid wordt in het brein dan als extreem negatief opgeslagen. Vanaf dat moment kan het herhaaldelijk dezelfde sterke emotionele reactie oproepen.

Wat maakt geluid irritant?

Volgens Denys zijn menselijke geluiden de meest voorkomende triggers: smakken, slikken, ademhalen of iemand die luidruchtig eet. Ook repetitieve bewegingen, zoals het tikken met een pen, kunnen voor iemand met misofonie erg storend zijn.

Het bijzondere van geluid is dat je het moeilijk kunt uitzetten. Denys: ‘Als je iets ziet wat je vervelend vindt, dan sluit je je ogen. Als er iets is wat je niet wil voelen, dan voel je het niet. Maar als iemand geluid maakt, is dat heel lastig. Het enige wat je kunt doen is weglopen.’

Doe de test: Hoe gevoelig ben jij voor geluidsprikkels?

Waarom ontwikkelt de één wel misofonie en de ander niet?

Sommige onderzoeken suggereren dat misofonie erfelijk is. Dit wijst erop dat het mogelijk om een genetisch dominante eigenschap gaat: je hoeft het gen maar van één ouder te erven om al aanleg te hebben voor misofonie.

Volgens Denys is het in ieder geval zeker dat misofonie familiaal is, wat betekent dat het in families voorkomt. ‘Maar of het ook genetisch is, ofwel door omgevingsfactoren ofwel door individuele factoren in een familie, dat is nog onduidelijk,’ zegt Denys.

Wat vindt Denys zelf een vervelend geluid?

Denys heeft niet zoveel moeite met specifieke geluiden, maar naarmate hij ouder wordt, heeft hij er wel meer last van. ‘Typische geluiden zoals smakken, chips eten of ademhalen, vind ik niet zo vervelend, maar ik word wel heel onrustig van mensen die met hun knieën op en neer bewegen. Dan heb ik toch de neiging om mijn hand op die knie te leggen en diegene te vragen om te stoppen.’

Ook interessant: Fluisterzen – over het trance-effect van ASMR