Dit is hoe demonstreren je als persoon verandert (en wat het voor je eigenwaarde doet)

Stel je voor: je loopt als vrouw een kamer binnen en de ruimte staat vol met mannen. Na een paar minuten zie je in een hoekje een andere vrouw staan. ‘De kans is groot dat je op zo’n moment direct verbinding voelt met elkaar,’ zegt Sara Vestergren, verbonden aan de University of Reading. ‘Als je iets samen deelt, is de kans groter dat je elkaar leuk vindt.’

Datzelfde principe maakt dat mensen zich tijdens demonstraties met elkaar verbonden voelen. Zoals Brené Brown in haar boek Verlangen naar verbinding mooi zegt: ‘Momenten van collectieve emoties herinneren ons niet alleen aan wat mogelijk is tussen mensen, ze herinneren ons ook aan wat waar is over de menselijke geest. We zijn geschapen voor verbondenheid.’

Hoe activisme en demonstreren je verandert

Hand in hand met vreemden aanwezig zijn bij collectieve momenten van vreugde of pijn noemt Brown sacrale ervaringen. Het is troostrijk om je zorgen of angsten met veel anderen te delen.

Dat bleek ook bij een groep activisten die in Zweden een strijd voerden tegen de ontginning van een eeuwenoud bos. Vestergren – zelf van oorsprong Zweeds – besloot hen een tijdje te volgen. ‘Eens per maand ondervroeg ik 28 deelnemers over alles wat ze meemaakten, zoals hun relaties onderling, hun fysieke en mentale gezondheid en hun voedselkeuzes.’

‘Activisten veranderen door hun gezamenlijke strijd ook individueel’

Ze ontdekte dat de activisten door hun gezamenlijke strijd ook individueel veranderden. Zo ontwikkelden ze een groter gevoel van eigenwaarde en zelfvertrouwen en voelden ze zich fysiek en psychisch beter dan voor de actie. ‘Ik zag: zelfs als de menigte boos is vanwege een bepaald onderwerp, is de onderlinge solidariteit heel groot. Samen ben je sterk. Je ziet dat mensen dan graag hun voedsel delen, voor elkaar zorgen en zich goed voelen.’

Lees ook: Samen staan we sterk: 3 vrouwelijke activisten vertellen

De positieve effecten van demonstreren

Deel uitmaken van een collectief kan je psychische gezondheid verbeteren, liet een onderzoek van de Amerikaanse Suffolk Universiteit uit 2022 eveneens zien. Zij keken naar een groep jongvolwassenen die zich zorgen maakten om het klimaat.

De ene helft ging onder meer demonstreren, terwijl de andere helft vooral thuis in actie kwam door bijvoorbeeld te recyclen en de lichten vaker uit te doen. Bij die laatste groep waren meer symptomen van depressie te zien, terwijl die bij de demonstrerende groep niet werden gevonden.

‘Wanneer in de media over demonstreren wordt geschreven, gaat het ontzettend vaak over de arrestaties of confrontaties met de politie; dat frustreert mij als onderzoeker weleens,’ zegt Vestergren. ‘De positieve effecten zijn namelijk veel groter. Onderdeel uitmaken van zo’n collectief versterkt je identiteit en geeft je zelfvertrouwen. Door anderen te ontmoeten met dezelfde overtuiging, word je gesterkt in jouw visie.’

‘Onderdeel uitmaken van een collectief versterkt je identiteit en geeft je zelfvertrouwen’

Wanneer demonstranten elkaar vaker zien, worden hun keuzes vaak radicaler. ‘Als je samen in actie komt voor het redden van het bos, praat je automatisch ook met elkaar over je eigen dagelijkse keuzes, zoals wat je eet.’

Oftewel: klimaatactivisten zullen sneller vegan worden dan iemand die demonstreert tegen de komst van vluchtelingen. Want, zo stelt Vestergren, de genoemde effecten werken versterkend bij het vormen van elk soort collectief.

‘Toen ik naar Engeland verhuisde was de sfeer hier heel anders. Brexit is verkocht als een plan om de immigratie te stoppen. Toen die kant won, zag je dat mensen veel makkelijker racistische opmerkingen maakten en dat het geweld tegen buitenlanders toenam. Die groep voelde zich opeens vrij omdat ze het gevoel kregen dat de meerderheid van het land precies hetzelfde over dat onderwerp dacht. Ook daar gold: wanneer je onderdeel bent van een grotere beweging, versterkt dat je zelfvertrouwen. Zodoende kan het vormen van een steeds sterker wordend collectief wel degelijk gevaar bevatten.’

Lees ook: Moegestreden: dit is een activisten-burn-out (en zo voorkom je hem)

Bronnen o.a: S.E. Schwartz e.a., Climate change anxiety and mental health. Environmental activism as buffer, Current Psychology, 2022 / S. Vestergren e.a., How participation in collective action changes relationships, behaviours, and beliefs. An interview study of the role of inter- and intragroup processes, Journal of Social and Political Psychology, 2019 / E. Leuschner en P.L. Versteegen, The dynamics of emotions in protests, University of Gothenburg, 2023.