Bij public shaming worden mensen in het openbaar bedolven onder kritiek, vaak vanwege een controversiële mening of actie. In tegenstelling tot cyberbullying of online pesten, waarbij de nare opmerkingen rechtstreeks tegen de persoon zelf wordt geuit.
Public shaming: vier slachtoffers vertellen
Bij public shaming worden mensen vernederd op sociale media vanwege een afwijkende mening of onhandi...
Vaak worden slachtoffers afgerekend op zo’n misstap of een opmerking die uit haar verband is getrokken. Dat kan in principe iedereen overkomen. Als het gaat om een sexy filmpje of foto, is er wel een sekseverschil. ‘Mannen worden daar nog weleens om geprezen, terwijl vrouwen beledigingen kunnen verwachten over hun uiterlijk of nare seksuele dreigementen,’ zegt Daniel Janssen, hoofddocent aan de Universiteit Utrecht, die onderzoek deed naar de impact van sociale media.
Uiting van frustraties
Waar mensen vroeger aan de schandpaal op een dorpsplein werden genageld, gebeurt dat nu online. ‘De functie daarvan is natuurlijk: de ander terechtwijzen voor gedrag of uitspraken die afwijken van onze sociale norm. Maar we hebben er ook behoefte aan om frustraties te uiten, en online gaat dat wel erg gemakkelijk,’ zegt Daniel Janssen. ‘Waar we dat offline minder snel doen, is publiek vernederen online bijna gebruikelijk.’
Daarbij komt ook het online disinhibition-effect kijken, zegt Janssen: ‘Doordat we geen directe signalen ontvangen over de effecten van onze woorden, zijn we ongeremder. In een persoonlijk gesprek kijk je iemand aan en hoor je de intonatie. Dan heb je sneller door of een foute opmerking een grapje is of niet. En je neemt allerlei signalen waar bij de ontvanger – die je gebruikt om je uitingen bij te stellen, toe te lichten of af te zwakken, bijvoorbeeld’. Online missen we die informatie en staan mensen zelden stil bij de impact die public shaming op de ander kan hebben.
Psychologische effecten
Uit diverse onderzoeken blijkt dat de psychologische effecten van online public shaming gelijk zijn aan die van in je gezicht beledigd worden. Zo bleek aan de Tsjechische Masaryk universiteit dat het ons net zo zeer kwetst en we er dezelfde emotionele schade door kunnen oplopen: minder zelfvertrouwen, eenzaamheid en moeite bij het vertrouwen van anderen.
‘Het feit dat het publiekelijk gebeurt, vergroot de schaamte,’ zegt Janssen. ‘Bovendien is het effect van online public shaming blijvend, omdat je voortdurend geconfronteerd wordt met incidenten uit het verleden. Je sporen digitaal wissen is en blijft moeilijk.’
Met het zogenaamde Vergeetrecht is in 2014 wel een stap in de goede richting gezet. Mensen die daar een beroep op doen, kunnen informatie online laten verwijderen, ongeacht de inhoud. Zodat Google niet voor altijd je naam verbindt aan die ene opmerking, die foto, die mening of grap.
De Britse journalist Jon Ronson beschrijft in zijn boek So you’ve been publicly shamed (2015) hoe verschillend slachtoffers kunnen reageren op public shaming. Waar de een vol in de aanval gaat, kiest de ander ervoor zich terug te trekken en zoekt een derde vooral sociale steun. Bijvoorbeeld door een vriend(in) te vragen om de commentaren op social media te lezen en alleen de belangrijkste door te geven.
Niet lezen, niet reageren
Sue Scheff heeft als advocaat veel ervaring met slachtoffers van public shaming en schreef naar aanleiding hiervan Shame nation. Scheff: ‘Neem een social media-pauze als je met iets dergelijks te maken krijgt. Online commentaren lezen geeft alleen maar stress, en met reageren kun je olie op het vuur gooien.’
Zie je op je eigen tijdlijn weleens een intimiderende reactie of bericht over iemand voorbijkomen? Dan adviseert Scheff om verdere digitale intimidatie tegen te gaan door het bericht te rapporteren en niet te liken of retweeten.
Dit artikel verscheen eerder in Psychologie MagazineÂ
