In 2018 voerden wetenschappers van King’s College in Londen een drie jaar durende studie uit om de effecten van het kijken en luisteren naar vogels op onze mentale gezondheid te bepalen. Over een periode van drie weken kregen in totaal 1292 deelnemers drie keer per dag een melding via de app Urban Mind, waarin zij konden aangeven of ze op dat moment vogels zagen of hoorden. Daarna volgden vragen over hun mentale welbevinden. De conclusie was dat deelnemers zich daadwerkelijk gelukkiger voelden bij het waarnemen van vogels—een gevoel dat maar liefst acht uur lang kon aanhouden.

Hoe de natuur voor ‘zachte aandacht’ zorgt

Dat de natuur een rustgevend effect heeft op onze psyche, is al lang geen geheim meer. In Japan bestaat bijvoorbeeld het fenomeen shinrin-yoku, ofwel ‘bosbaden’: een daar gebruikelijke gewoonte om de natuur in te gaan om jezelf lichamelijk en geestelijk te helen. Dit doe je door je met al je zintuigen bewust onder te dompelen in de natuur: ruik, hoor, zie, voel en proef – dan kom je tot rust.

Een van de oorzaken van het kalmerende effect van de natuur blijkt te liggen in de ‘zachte aandacht’ die zij van ons vraagt. Veel van wat we in het dagelijks leven doen, vereist volledige concentratie. In de natuur is juist het tegenovergestelde het geval, zo blijkt uit de attention restoration theory van het Amerikaanse psychologenechtpaar Rachel en Stephen Kaplan. Deze theorie stelt dat de natuur op een vanzelfsprekende manier onze aandacht trekt, zonder dat het inspanning kost. Volgens de onderzoekers van King’s College verklaart dit deels het positieve effect van het horen en zien van vogels: het zijn zachte prikkels – ze trekken onze aandacht zonder uit te putten en laden ons mentaal weer op.

Van nature heeft de mens een aangeboren verbondenheid met andere levende wezens en met de natuur in het algemeen. Het zien of horen van vogels spreekt dat diepgewortelde verlangen naar verbondenheid met andere levensvormen aan, wat positieve emoties oproept en stress kan verlagen.

Minder stress en meer ontspanning

Volgens omgevingspsycholoog Sjerp de Vries hebben wij als mens een oervoorkeur om ons in een natuurlijke omgeving te bevinden, in plaats van bijvoorbeeld in de stad. Onze instincten kunnen dan beter inschatten of we veilig zijn, wat tot minder stress leidt. Het horen van vogels associëren we met de natuur – en daarmee met veiligheid – waardoor het stresshormoonniveau daalt en we meer ontspanning ervaren.

Tot slot, zeggen de onderzoekers, kan vogelspotten worden vergeleken met een mindfulnessoefening. Wanneer je bewust luistert naar de zangtonen om je heen of kijkt naar de kleur van de vleugels van een reiger die opstijgt vanaf het rivierbed, ben je in het hier en nu. Best fijn: het piekerbrein kan eindelijk even uit.