Vrienden buiten je leeftijdsbubbel? Zo waardevol is dat

Hoeveel moeten we eigenlijk op elkaar lijken om vrienden te kunnen worden? Nauwe banden ontstaan vooral tussen mensen die veel gemeen hebben, blijkt uit onderzoek: ze hebben vaak dezelfde leeftijd, sekse, opleiding en etnische achtergrond.

Een intieme vriend is gemiddeld niet meer dan vijf jaar ouder of jonger. En het vriendennetwerk van een man bestaat grotendeels uit mannen. ‘Als je op elkaar lijkt, maakt dat de hele vriendschap makkelijker,’ zegt Beate Völker, hoogleraar stadssociologie aan de Universiteit Utrecht.

Völker doet al jaren onderzoek naar sociale netwerken en relaties. ‘Vrienden spiegelen wie je bent. We hebben een voorkeur voor mensen die zijn zoals wij omdat we dan voortdurend bevestigd worden in onze identiteit. Dat voelt gewoon fijn.’

Evolutionair psycholoog Robin Dunbar formuleerde zeven pijlers van vriendschap: taal, waar we opgroeiden, ervaringen op school- en werkgebied, gevoel voor humor, wereldbeeld, hobby’s en muzieksmaak. Hoe meer pijlers we met iemand delen, hoe groter de kans op een hechte vriendschap, stelt Dunbar.

Gedeelde interesses belangrijker dan leeftijd

Intergenerationele vriendschappen zijn relatief zeldzaam. In hun hele vriendschapsnetwerk hebben slechts 1 op de 12 jongeren en 18 procent van de ouderen twee of meer vrienden die veel ouder of jonger zijn, blijkt uit onderzoek onder ruim 1700 Nederlanders.

Maar áls we eenmaal bevriend zijn, staat niet leeftijd centraal, maar gedeelde interesses en graag samen activiteiten ondernemen. Net als eenzelfde visie op leven en vriendschap.

De Ierse sociaal wetenschapper Catherine Elliott O’Dare en haar collega’s analyseerden intergenerationele vriendschappen vanuit het perspectief van de oudere vriend.

De vrienden in het onderzoek deelden een identiteit buiten leeftijd. Hun onderlinge verschillen ervoeren zij niet als een belemmering, maar juist als verrijkend. ‘Als je eenmaal merkt dat je op dezelfde golflengte zit, schuift leeftijd naar de achtergrond,’ zegt Völker.

Toch vergen deze vriendschappen meer bewuste inspanning. Onder leeftijdgenoten gaan veel dingen min of meer vanzelf: we doorlopen dezelfde levensfases en komen elkaar voortdurend tegen.

Bovendien hebben we ongeveer dezelfde fysieke mogelijkheden. In intergenerationele vriendschappen moeten we op een andere manier rekening met elkaar houden, aldus de hoogleraar.

‘Je moet vaker denken: hoe zou dat voor hem of haar zijn? Maar uiteindelijk heb je elkaar wel meer te vertellen.’

Onbegrip en jaloezie

Vooral de eerste fase is moeilijker als er sprake is van een groot leeftijdsverschil. Dat komt doordat dit soort relaties vragen oproepen bij anderen, stelt Völker.

‘Als een jongere vrouw en een oudere vrouw die geen familie van elkaar zijn samen naar een restaurant gaan, worden zij steevast aangesproken als moeder en dochter. En als er naast het leeftijdsverschil ook nog een sekseverschil is, vinden mensen het helemaal ingewikkeld.’

Daarnaast is er vaak onbegrip bij familie, merkt Völker: ‘Als een oudere vrouw een jongere vriendin heeft, kan haar dochter zich afvragen wat haar moeder bij deze persoon vindt en waarom zij dat niet kan bieden.

En omgekeerd natuurlijk ook: wat moet een jonge vrouw met een oudere mannelijke vriend, een generatiegenoot van haar ouders? Het kan zelfs leiden tot irritatie en jaloezie.’

Van elkaar leren

Toch zijn deze vriendschappen ongelooflijk waardevol, vindt Völker. ‘Als de basale gelijkenissen en vanzelfsprekendheden wegvallen, vind je in die relatie iets anders heel belangrijk en waardevol.

Zo kunnen jongeren veel leren van de levenservaring van ouderen, die al honderden keren een sollicitatiebrief hebben geschreven, voor vele hete vuren hebben gestaan en al drie scheidingen achter de rug hebben.’

Uniek aan zulke vriendschapsbanden is dat verschillen tussen generaties worden overbrugd. ‘Door een vriendschap met iemand van een andere generatie word je verbonden met een andere tijd. En dat is geheel wederzijds.’