De stressreacties die je ervaart, zijn het gevolg van een fysiologisch proces dat in gang wordt gezet door spanning. Zodra er stress is, zorgt het sympathisch zenuwstelsel (de ‘actietak’ van het autonome zenuwstelsel) bijna direct voor de ‘vecht- of vluchtreactie’. Het lichaam wordt klaargestoomd voor actie. Dat veroorzaakt allerlei reacties in je lijf.
Hoewel het stresssysteem bedoeld is als bescherming bij fysieke bedreigingen reageert het ook op bedreigingen van psychische aard. En daar betaal je een tol voor: stress kan namelijk ziek maken.
De beroemde stressonderzoeker Robert Sapolsky stelde: ‘Stressgerelateerde
ziektes ontstaan voornamelijk doordat we zo vaak een fysiologisch systeem activeren dat geëvolueerd is om te reageren op acute fysieke noodsituaties. Wij schakelen het daarentegen maanden achter elkaar in, wanneer we piekeren over hypotheken, relaties en promoties.’
Ziek worden door stress werkt als volgt: het stresshormoon cortisol regelt dat er meer energie vrijkomt, maar die energie moet ergens vandaan komen. Is je cortisolniveau chronisch verhoogd, dan beknibbelt je lichaam dus maar op het onderhoud aan het immuunsysteem. Zo word je op den duur kwetsbaarder voor ziektes. Daarnaast kunnen een door stress chronisch verhoogde hartslag en bloeddruk schadelijk zijn voor hart en bloedvaten.
Welke lichamelijke effecten ervaar je zelf meestal bij stress?
Langdurige stress laat ook zijn sporen na in het brein. De hippocampus – een hersengebied dat belangrijk is voor leren, onthouden en navigeren – functioneert normaal gesproken als een soort uitknop voor de stressreactie. Het gebied merkt verhoogde cortisolspiegels op, en schroeft de aanmaak van dat hormoon vervolgens terug. Chronische stress beschadigt de hippocampus echter, waardoor het cortisolniveau hoog blijft, en de hippocampus nog meer beschadigt: een vicieuze cirkel.
Naast de hippocampus beïnvloedt stress ook de amygdala, een hersengebied dat continu let op gevaar. Wie flink gestrest is, ziet daardoor overal dreiging. En uit dierexperimenten blijkt dat wanneer stress drie weken aanhoudt, de uitlopers van hersencellen in de amygdala beginnen te groeien. De zenuwcellen in de prefrontale cortex krimpen juist – terwijl net dát hersengebied de amygdala in bedwang kan houden.
Door naar je lichaam te luisteren kun je stresssignalen op tijd opmerken en langdurige stress voorkomen.
Langdurige perioden vol stress kunnen er dus toe leiden dat je ziek wordt. Als je te lang over je eigen grenzen gaat, dan kun je bijvoorbeeld last krijgen van een burn-out. Hoe je de signalen van een burn-out herkent, ontdek je in de volgende en laatste les.
Meer over stress?
Ga verder met les 4: hoe herken je een burn out?
Les gemist? Ga terug naar les 2
