Wanneer is er sprake van emotionele manipulatie?
‘Als je de emoties van anderen op zo’n manier weet te bespelen dat het in je eigen voordeel is,’ zegt psycholoog Elizabeth Austin, die verbonden was aan de universiteit van Edinburgh.Dat kun je volgens haar doen door negatieve gevoelens op te wekken: ‘Een baas die boos doet, waardoor zijn werknemer uit angst harder gaat werken’. Maar het werkt ook met positieve gevoelens, zegt Austin: ‘Bijvoorbeeld als je juist heel erg aardig gaat doen om iets gedaan te krijgen.’
Bescherm jezelf tegen gaslighting
- Begrijp je waarom bepaalde mensen je uit balans brengen
- Herken je gaslighting én wat je eigen rol is in die giftige dynamiek
- Weet je hoe je kunt bouwen aan meer zelfvertrouwen en een positiever zelfbeeld
59,-
Emotionele manipulatie gaat dus een stapje verder dan het besef dat het dagelijkse sociale verkeer prettiger verloopt met een glimlach op je gezicht dan met een chagrijnig hoofd. Een extra kenmerk is volgens Austin dan ook dat iemand bij emotionele manipulatie niet het belang van de ander voor ogen heeft: ‘Emotioneel manipulatief gedrag kan zelfs schadelijk zijn voor de ander.’
Welke vormen van emotionele manipulatie zijn er?
De Amerikaanse psycholoog David Buss probeerde in een klassiek onderzoek allerhande manipulatietechnieken in kaart te brengen die mensen gebruiken om hun zin te krijgen bij hun vrienden, familie en partner. De methodes die hij beschrijft voor emotionele manipulatie zijn onder andere: ‘regressie’ (mokken of pruilen tot je je zin krijgt), ‘charme’ (complimentjes geven zodat iemand doet wat je wilt), ‘the silent treatment’ (iemand compleet negeren tot hij toegeeft), ‘plezier opwekken’ (laten zien hoe leuk iets is), en ‘sociale vergelijking’ (je slachtoffer vergelijken met iemand die zich wél gedraagt zoals je wilt – ‘De kinderen van de buurvrouw komen wél elke zondag langs.’). Andere vormen van emotionele manipulatie zijn bijvoorbeeld gaslighting en love bombing.
Hoe kun je het beste op emotionele manipulatie reageren?
Psycholoog Susan Forward ontwikkelde scripts voor ‘niet-defensieve communicatie’: standaardantwoorden waarmee je emotionele manipulatie effectief kunt afstoppen, maar op een neutrale manier, zonder in de verdediging te schieten.
Rampzalige voorspellingen en dreigementen.
1. Als iemand zegt:
- ‘Als jij niet voor me zorgt, kom ik in de goot terecht.’
- ‘Je maakt dit gezin kapot.’
- ‘Ik red het niet zonder jou.’
- ‘Daar zul je spijt van krijgen.’
- ‘Ik schrap je uit mijn testament.
1.Zeg dan:
- ‘Ik weet dat je nu heel boos bent. Laten we er nog eens over praten als je wat rustiger bent.’
- ‘Dat is jouw keuze.’
- ‘Ik hoop dat je het niet doet, maar mijn besluit staat vast.’
Schelden, etiketten plakken en negatieve oordelen
2. Als iemand zegt:
- ‘Ik kan niet geloven dat je zo egoïstisch bent.’
- ‘Ik dacht echt dat jij anders was dan anderen.’
- ‘Je denkt alleen maar aan jezelf. Je houdt nooit rekening met mij.’
- ‘Iedereen weet dat kinderen respect moeten hebben voor hun ouders.’
2. Zeg dan:
- ‘Je hebt recht op je eigen mening.’
- ‘Het spijt me dat je van streek bent.’
Antwoorden op: ‘Waarom?’ en ‘hoezo?’
3. Als iemand zegt:
- ‘Hoe kun je me dit aandoen?’
- ‘Wat bezielt je?’
- ‘Waarom wil je mijn leven verpesten?’
- ‘Waarom maak je er zo’n punt van?’
3. Zeg dan:
- ‘Ik wist dat je er niet blij mee zou zijn, maar zo ligt het nu eenmaal.’
- ‘Ik bedoel het niet kwaad, we willen gewoon verschillende dingen.’
- ‘We zien de dingen anders.’
Als iemand zich in nukkig stilzwijgen hult
4. Als iemand zegt:
‘…..’
4. Zeg dan:
- ‘Ik weet dat je nu boos bent en daar wil ik best over praten zodra je dat zelf wilt.’
- ‘Ik houd van je, maar vind het heel vervelend als je steeds dichtklapt en wegloopt als we het niet eens zijn.’
Dit is een verkorte versie van een artikel dat eerder in Psychologie Magazine verscheen, lees hier het uitgebreide artikel.
