Als je geen kinderwens hebt

Nooit heb ik een verlangen gevoeld om moeder te worden, maar desondanks heb ik het meermaals overwogen. Als kind was ik heel stellig: ik wilde geen kinderen, want bevallen leek me gruwelijk. Al dat bloed, al die pijn en risico’s.

Met grote ogen keek ik begin jaren negentig naar de bevallingen in het tv-programma Een nieuw begin. Ik kon niet bevatten dat zo’n dikke baby door zo’n klein gaatje naar buiten kon komen. Mij niet gezien. Lachend stelde mijn moeder me gerust: ‘Ach, die pijn ben je zo weer vergeten. Het hoort er nu eenmaal bij. Dat heb je ervoor over.’

Het aantal veertigplussers dat geen kinderen heeft, is volgens cijfers van het CBS uit 2022 in 40 jaar tijd verdubbeld van 12 naar 25 procent. Ongeveer de helft koos daar bewust voor. Evelien de Jong is cultuurwetenschapper en helpt als kinderwenscoach vrouwen die twijfelen of ze kinderen willen en daar zelf niet uitkomen.

‘Hoewel we in Nederland vrij zijn om te kiezen voor een leven zonder kind, voelt die keuze niet altijd vrij. We leven namelijk in een pro-natalistische samenleving, waarin ervan wordt uitgegaan dat mensen kinderen krijgen. Deze boodschap zit – vaak heel subtiel – in onze sprookjes en verhalen: de moeders zijn ‘goed’ en de vrouwen zonder kind ‘slecht’. Denk aan de boze stiefmoeders en de heksen.

Uit recent onderzoek van de Amerikaanse hoogleraar Jennifer Watling Neal blijkt ook dat ouders, die de grote meerderheid vormen, niet-ouders als minder warm beoordelen. Als jij twijfelt of het moederschap wel wat voor je is, dan wordt er aan jóú getwijfeld. De heersende mening is: daar ga je spijt van krijgen. Je moet sterk in je schoenen staan en stellig uit de hoek komen, wil je weerstand kunnen bieden tegen deze sociale druk.’

Vervelend en saai

Rond mijn 14e werd ik zo mogelijk nog stelliger: ik wilde geen kinderen, want ik vond kinderen vervelend en saai. Op verjaardagen en visites wilde ik me niet met hen bezighouden. Ze waren druk, huilden om niets en begrepen de spelregels niet van mijn favoriete spelletjes.

Veel liever zat ik rustig bij de volwassenen, die voerden tenminste interessante gesprekken en konden jokeren. Mijn oudere zus en beste vriendin pasten graag op kinderen uit de buurt voor een extra zakcentje; ik schrobde nog liever toiletten.

‘Ach, als moeder hoef je je kinderen heus niet de hele dag bezig te houden, hoor, ze kunnen ook wel zelf spelen,’ stelde mijn moeder me gerust. De redenen die vrouwen geven waarom ze twijfelen over het moederschap zijn heel divers, volgens De Jong, maar de basisreden is dat ze denken gelukkiger te worden zonder kind.

‘Ze verwachten dan beter tot hun recht te komen in het leven. Sommige vrouwen zitten zo in elkaar dat ze bijvoorbeeld veel rust nodig hebben, hun autonomie niet gemakkelijk opgeven of andere dingen met hun tijd willen doen.

Wat ik ook vaak hoor is het ontbreken van een ‘oergevoel’, de welbekende rammelende eierstokken. Ze verlangen simpelweg niet naar een kind. Klimaatverandering of oorlogsdreiging worden ook weleens als reden genoemd, maar dat beschouw ik als context.’

Verwende prinses

Toen ik op mijn 24e een serieuze relatie kreeg, wilde ik nog altijd geen kinderen, maar ik ging ervan uit dat die wens op een gegeven moment wel zou komen, zoals bij vrijwel elke vrouw van mijn leeftijd.

Aan de dwingende roep van je hormonen ontkom je tenslotte niet, dacht ik. Maar vier jaar later voelde ik nog steeds niets. ‘Ach, wacht het maar rustig af,’ stelde mijn moeder me gerust. ‘Je bent nog jong, je hebt alle tijd.’

‘Vroeger ging je trouwen en kreeg je kinderen. Dat was gewoon zo,’ aldus De Jong. ‘Nu hebben we meer vrijheid. Dat betekent dat we op een gegeven moment de keuze móéten maken: wil ik moeder worden? Sommige vrouwen verzanden in het maken van lange lijsten met rationele voors en tegens. Dat werkt niet. Beter is het om juist minder na te denken en meer te voelen.’

Mijn vriend en ik maakten verre reizen, kregen beiden een mooie baan en kochten een fijn appartement in Amsterdam, met een extra kamertje. Mijn schoonmoeder vroeg voorzichtig of ik al van plan was te stoppen met de pil.

‘Nee,’ antwoordde ik, ‘als ik naar moeders met hun kinderen kijk en me voorstel dat ik dat ben, voel ik eerder afschuw dan verlangen.’ Ik was eerlijk tegen haar: ik wil niet constant voor zo’n wezentje hoeven zorgen. Ik zal overal gevaar zien en geen moment rust hebben. Ik wil liever vrij blijven, enkel verantwoordelijk voor mezelf.

Mijn schoonmoeder vond het een verwende prinsessenhouding. Mijn eigen moeder dacht er anders over. ‘Ach, ik snap je wel,’ zei ze. ‘Ik hou van jou en je zus, maar ik vond het moederschap zwaar. Als ik mijn leven over kon doen, dan zou ik waarschijnlijk niet opnieuw voor kinderen kiezen.’

Geen adviezen

Uit Watling Neals onderzoek blijkt dat de persoonlijkheid van mensen die kiezen voor geen kind niet structureel anders is dan die van ouders. Ze zijn niet minder warm, en niet egoïstischer of verwender. En ze zijn ook niet minder tevreden met hun leven dan mensen mét kinderen, dus het ‘spijt-argument’ lijkt niet op te gaan.

‘Als tegenwicht voor de sociale druk helpt het als vrouwen die bewust hebben gekozen voor een leven zonder kinderen en daar tevreden mee zijn, zich hierover uitspreken, zowel in de media als privé,’ zegt De Jong. ‘Gelukkig zie ik dat tegenwoordig steeds meer, zoals de NoMo-club (Not-Mothers) van theatermaker Julika Marijn.

Als naasten moeten we vrouwen die twijfelen over het moederschap ook niet met adviezen bestoken – wel doen, niet doen – maar naar hen luisteren en vragen stellen. Ze erachter laten komen wat ze zélf willen.’

Op mijn 29e stopte ik met de pil. Misschien zou het verlangen naar een kind zonder al die kunstmatige hormonen in mijn lijf wel op gang komen, dacht ik. Ik las een mooi boek over zwanger zijn, keek naar positieve tv-programma’s over het ouderschap en praatte met vriendinnen die wel kinderen wilden.

Maar nee, mijn natuurlijke hormoonhuishouding en de roze-wolk-hersenspoeling die ik mezelf gaf veranderden niets. Het verlangen naar een kind bleef uit. ‘Ach,’ stelde mijn moeder me gerust, ‘je moet jezelf niet zo gek maken. Niemand die je dwingt, toch?’

Via een online groepstraining helpt Eveline de Jong twijfelende vrouwen in contact te komen met wat zij zélf willen, los van de maatschappelijke druk. ‘Een van mijn opdrachten is: schrijf een brief aan jouw kind dat nooit geboren zal worden én een brief aan jouw kind dat wel geboren gaat worden. Je zult meer voelen bij de ene brief dan bij de andere. Zo kom je dichter bij je verlangen.’

Vlak voor mijn 30e verjaardag ging mijn relatie uit. Niet vanwege mijn ontbrekende kinderwens overigens, onze koek was gewoon op. Ik bleef enkele jaren single en op mijn 37e kreeg ik een relatie met mijn huidige vriend, die ook geen kinderen wilde. Nu, vijf jaar later, zijn we nog steeds heel gelukkig samen. Wij blijven lekker met z’n tweeën.’

Bronnen: J. Watling Neal en Z.P. Neal, Prevalence, age of decision, and interpersonal warmth judgements of childfree adults. Replication and extensions, PLoS ONE, 2023 / C. Reep, J.W. Bruggink, Vader en moeder op leeftijd, CBS, 2024