Oud, maar jong: dit is het geheim van superagers

Om te beginnen vertoont het brein van superagers opvallend weinig slijtage. Hersenwetenschapper Emily Rogalski van de Universiteit van Chicago legt uit: ‘Op scans zien we dat hun hersenschors veel minder krimpt dan bij leeftijdsgenoten. In een specifiek gebied dat belangrijk is voor aandacht (de anterieure cingulate cortex) is die laag zelfs dikker dan bij 50-jarigen.’ En dat is opvallend, omdat dit aandachtssysteem bij normale veroudering relatief snel achteruitgaat.

Daarnaast ontdekte Rogalski’s team dat superagers meer zogeheten Von Economo-neuronen hebben: zeldzame zenuwcellen die betrokken zijn bij sociaal gedrag en intuïtie. Rogalski: ‘Die ontbreken bij mensen met dementie of psychische stoornissen. Dat superagers er juist meer van hebben, suggereert dat deze cellen hen helpen om sociaal en cognitief scherp te blijven.’

Een recente Spaanse studie bevestigt dat het brein van superagers uitzonderlijk goed bewaard blijft. Onderzoekers ontdekten dat zij een betere kwaliteit witte stof hebben: het netwerk waarmee hersengebieden met elkaar communiceren. ‘Die witte stof is essentieel voor functies zoals aandacht, planning en geheugen,’ legt hoogleraar neuropsychologie Erik Scherder uit. ‘Betere kwaliteit betekent meer snelheid, een beter geheugen en concentratie en soepeler denkprocessen.’

Ook op lichamelijk vlak springen superagers eruit. Ze hebben een betere bloeddruk, gunstiger bloedsuikerwaarden en presteren fysiek beter dan leeftijdsgenoten. Hoewel ze op latere leeftijd niet per se fanatiek sporten, zijn ze vaak hun hele leven al actief geweest. Scherder: ‘Superagers zijn niet alleen mentaal scherp, maar meestal ook fysiek vitaal. Daardoor hebben ze een hogere levensverwachting, je kunt ze zien als de toekomstige 100-jarigen.’

Is er een recept voor superaging? Naast aanleg en een gezonde leefstijl speelt er nog meer mee, aldus Scherder: ‘Ze zijn vooral sociaal betrokken, nieuwsgierig en blijven zichzelf cognitief uitdagen, bijvoorbeeld door nieuwe vaardigheden te leren of interessante gesprekken aan te gaan. Dát houdt de witte stof van hun brein goed in vorm.’

Het onderzoek van Rogalski benadrukt het belang van sociale activiteit. ‘Superagers hebben meer sociale contacten dan hun leeftijdsgenoten en ze ondernemen meer met anderen,’ zegt ze. ‘Dat sluit aan bij wat we uit ander onderzoek weten: eenzaamheid schaadt de hersengezondheid, terwijl sociale betrokkenheid juist beschermend werkt.’

Wat betreft levenshouding zijn er ook verschillen te bespeuren. Superagers hebben vaak een sterk gevoel van doelgerichtheid, zetten zich in voor anderen of blijven maatschappelijk actief. En hoewel er nog veel onbekend is, wijst steeds meer onderzoek erop dat zo’n positieve, actieve levenshouding een gunstig effect heeft op de hersenen.

Zijn superagers dan een soort ‘supermensen’? Dat ontkent Scherder. ‘Het zijn mensen die op meerdere fronten net iets meer geluk hebben gehad,’ zegt hij. ‘Ze hebben goede genen, leven gezond en zijn mentaal en sociaal actief gebleven. Hun uitzonderlijke prestaties vallen vooral op omdat we ze afzetten tegen wat we verwáchten van tachtigplussers.

Neem Joe Biden, die op zijn 78e president van de Verenigde Staten werd. Veel mensen vonden dat vreemd, maar hij presteerde al zijn hele leven op hoog niveau. Zeker, hij had zijn genen en de omstandigheden mee, maar hij is zichzelf ook altijd blijven uitdagen.’

Bronnen o.a.: M. Garo-Pascual e.a., Brain structure and phenotypic profile of superagers compared with age-matched older adults (…), The Lancet Healthy Longevity, 2023 / E. Rogalski e.a., Youthful memory capacity in old brains (…), Journal of Cognitive Neuroscience, 2013