10 Uitspraken die ons gedrag beïnvloeden tijdens de coronacrisis

Nederland enkele weken geleden: een opstandige schoolklas met premier Mark Rutte als directeur. Hoe zorgt hij ervoor dat het zooitje ongeregeld doet wat het moet doen? Het antwoord: met zogeheten ‘frames’ en principes uit de gedragsbeïnvloedingswetenschap.

Volgens de Corona Impact Monitor van Motivaction had 58% van de burgers er eind vorige maand weinig vertrouwen in dat anderen de corona-adviezen van de overheid volgen. De persconferentie van 31 maart, waarin Rutte en minister van Volksgezondheid Hugo de Jonge een verlenging aankondigden van de maatregelen, was dan ook bedoeld om het gevoel op te roepen dat Nederlanders zich nu wél aan die adviezen houden.

Hoe psychologie ons verkeersgedrag beïnvloedt

Hoe psychologie ons verkeersgedrag beïnvloedt

Verkeerswetenschappers gebruiken steeds vaker kennis uit de psychologie om ons verkeersgedrag te beÃ...

Lees verder

Sociaal psycholoog en gedragskundige Cecilia Keuchenius was positief verrast door het optreden van Rutte en De Jonge. Terwijl de kritiek op onduidelijkheid over eerder geïntroduceerde maatregelen niet mals was, kregen diverse gedragsbeïnvloedingsframes en -tactieken ditmaal wel goed vorm. Keuchenius licht ze toe:

1. ‘We kunnen dit alleen samen doen’

Het hoofdframe in de communicatie van de Rijksoverheid tijdens de coronacrisis is dat we het probleem samen moeten oplossen. Dit vergeten is bijna onmogelijk; de slogan ‘Alleen samen krijgen we corona onder controle’ is prominent aanwezig. Rutte en De Jonge spreken ons op verschillende manieren aan om het gemeenschapsgevoel te benadrukken.

  • ‘We’ in plaats van ‘jullie’: ‘We kunnen dit alleen samen doen.’
  • Het raakt de hele samenleving: ‘Zelfs al word je niet ziek, het coronavirus raakt ons op dit moment allemaal.’
  • Benadrukken van het gemeenschapsgevoel: ‘We zijn misschien wel dichter bij elkaar dan ooit.’

2. ‘In een volwassen democratie als Nederland met volwassen, trotse mensen…’

Met de techniek altercasting spreekt Rutte ons aan in een bepaalde rol, waardoor wij ons hiernaar gedragen: ‘In een volwassen democratie als Nederland met volwassen, trotse mensen…’ En: ‘De kracht van Nederland in de afgelopen weken vind ik…’.

3. ‘Je ziet dat Nederland dit snapt’

Hij vertelt niet alleen wat het gewenste gedrag is, maar benoemt ook dat de meeste mensen zich hieraan houden. Deze techniek speelt in op de menselijke behoefte om erbij te horen. Rutte gebruikt hiervoor zinnen als ‘Iedereen ziet in Nederland dat we ons heel goed aan de regels houden (…)’ en ‘Je ziet dat Nederland dit snapt’.

4. ‘Ik heb grote bewondering voor…’

Rutte complimenteert ons met het naleven van de regels: ‘Ik wil vandaag hier gezegd hebben dat ik grote bewondering heb voor het aanpassingsvermogen, de zelfdiscipline en het improvisatievermogen van zo ongeveer iedereen in ons land.’ Positieve bekrachtiging versterkt de behoefte om het gedrag uit te voeren.

Hoe beïnvloed je jouw emoties?
TEST
Doe de test »

Hoe beïnvloed je jouw emoties?

5. ‘Wat in Nederland niet werkt is een regering die zegt je ‘mot’ dit en moet zus’

Door het bieden van keuzevrijheid in een intelligente lockdown, behouden mensen een gevoel van autonomie. Hiermee verklein je de weerstand tegen de boodschap. Daarmee spreekt Rutte mensen tegelijkertijd ook aan op hun eigen verantwoordelijkheid: ‘Ik vind het ook bij een volwassen, democratisch land horen om mensen daar uiteindelijk hun eigen verantwoordelijkheid in te laten nemen.’ Deze tactiek creëert meer intrinsieke motivatie voor het gedrag. Met strenge regels en boetes bereik je vaak het tegenovergestelde.

6. ‘Het zal u niet verbazen…’

Bij de start van de toespraak gaf Rutte aan dat de maatregelen al in de lijn der verwachting lagen: ‘Het zal u niet verbazen dat we inderdaad tot een verlenging hebben besloten…’ Dit impliceert dat je hier niet verbaasd of negatief op kunt reageren en vergroot daarmee de kans op instemmende reacties.

7. ‘We realiseren ons…’

Rutte geeft aan dat hij begrijpt dat de maatregelen moeilijk zijn en toont daarmee empathie voor de situatie: ‘We realiseren ons dat we veel van mensen vragen.’ Hiermee erkent hij mogelijke weerstand

8. ‘We doen alles op basis van wetenschappelijk advies’

Het autoriteitsprincipe gaat ervan uit dat we eerder personen geloven die een bepaalde autoriteit hebben en dat we hun adviezen beter opvolgen. Als verdediging van het nieuwe besluit doet Rutte dan ook aanspraak op diverse autoriteiten: ‘We nemen dit besluit op basis van het advies van de experts van het Outbreak Management Team.’

9. ‘Mensen staan klaar om elkaar te helpen als dat nodig is’

De wens van de overheid is dat we er voor elkaar zijn. Ook hier benadrukt de overheid de sociale norm door te omschrijven hoe dit al gebeurt en geeft daar positieve feedback op. De Jonge: ‘… dat is prachtig om te zien.’ Om mensen aan te sporen, geeft Rutte concrete gedragsvoorbeelden: ‘Kijk ook naar de mensen in je buurt en klop een keer op het raam van je buren (…) om te vragen of je nog iets kunt doen.’

Bevrijd jezelf van oude pijn
Training

Bevrijd jezelf van oude pijn

  • Ontdek hoe oude ervaringen nu nog meespelen in je keuzes en gedrag
  • Verwerk je mentale pijn met bewezen effectieve technieken
  • Ervaar meer innerlijke rust, zelfvertrouwen en vrijheid
Bekijk de training
Nu maar
69,-

10. ‘Hou vol’

Door het neerzetten van de sociale norm en complimenten aan de samenleving, toont Rutte zijn vertrouwen in ons. Met ‘Hou vol’ spoort hij ons aan dit ook in moeilijke tijden waar te maken. Het vertrouwen van de regering dat wij dit kunnen, vergroot onze zelfeffectiviteit; het vertrouwen in onszelf dat we in staat zijn de maatregelen op te volgen.

 

auteur

Anni Karvonen

» profiel van Anni Karvonen

Lees ook deze artikelen

Bereik met kleine stappen een groots effect
Artikel

Bereik met kleine stappen een groots effect

Blijvende verandering bereik je niet door in één keer alles om te gooien, stelt de Japanse leer van Kaizen. Met kleine stapjes l...
Waarom wandelen je dichter bij elkaar brengt
Branded content

Waarom wandelen je dichter bij elkaar brengt

Wandelen helpt tegen depressieve gevoelens. En samen wandelen is als ‘sociale lijm’: je voelt meer aansluiting en verbondenhei...
Nieuwe gewoonte aanleren? Zo lang duurt het écht volgens de wetenschap
Artikel

Nieuwe gewoonte aanleren? Zo lang duurt het écht volgens de wetenschap

Volgens de 21-dagenregel zou het slechts 21 dagen duren om een nieuwe gewoonte aan te leren. Maar klopt dat eigenlijk wel? Dit is ...
Nieuwe gewoonte aanleren? Zo lang duurt het écht volgens de wetenschap
Artikel

Nieuwe gewoonte aanleren? Zo lang duurt het écht volgens de wetenschap

Volgens de 21-dagenregel zou het slechts 21 dagen duren om een nieuwe gewoonte aan te leren. Maar klopt dat eigenlijk wel? Dit is ...
Column Roos Vonk: betweters
Column

Column Roos Vonk: betweters

Toen de coronacrisis begon, moesten politici overal ter wereld snel besluiten nemen op basis van vaak onzekere en onvolledige info...
‘Jij mag er niet bij’
Kort

‘Jij mag er niet bij’

Herkenbaar van het schoolplein: meisjes die bondjes met elkaar aangaan waarbij ze andere meisjes buitensluiten.
Filosoof Damiaan Denys: waarom is Nederland uitgeput?
Verhaal

Filosoof Damiaan Denys: waarom is Nederland uitgeput?

We horen bij de gelukkigste landen ter wereld, maar de cijfers over burn-out, depressie en zelfmoord zijn hoger dan ooit tevoren. ...
Test: hoe sta je in de Roos van Leary?
Test

Test: hoe sta je in de Roos van Leary?

We leggen de oorzaak van sociale akkefietjes en stroefheden vaak bij die ander. Terwijl het zo goed is om óók ons eigen aandeel ...
Onderzoek je programmering: oefeningen voor een vrijer leven
Artikel

Onderzoek je programmering: oefeningen voor een vrijer leven

Te streng voor jezelf? Een pleaser, of bang om nieuwe dingen 
te doen? Grote kans dat je vastzit in patronen van vroeger. 
Toc...
Met de WOOP-methode worden je doelen voor het nieuwe jaar haalbaar
Artikel

Met de WOOP-methode worden je doelen voor het nieuwe jaar haalbaar

Dit jaar geen voornemens die sneuvelen, maar doelen die je daadwerkelijk gaat halen. De wetenschappelijk onderbouwde WOOP-methode ...
108751