Als je jezelf verliest in passief plezier: zo kan een dopamine detox helpen

Eindeloos scrollen, een overvloed aan kledingcollecties en allerlei soorten eten binnen handbereik. Ons brein raakt steeds meer verwend door de overvloed aan passieve plezierprikkels, waardoor we juist minder snel een plezierig gevoel ervaren. Een dopamine detox helpt je die balans te herstellen.

Bij dopamine denk je waarschijnlijk aan het ‘plezierhormoon’, omdat het een geluksgevoel zou veroorzaken. Maar dat is achterhaald, vertelde neurowetenschapper Ingo Willuhn al eerder tegen Psychologie Magazine. ‘Dopamine zet ons ertoe aan het plezier óp te zoeken, het geeft ons niet het plezier of het plezierige gevoel zelf.’

Die plezierige prikkels zijn tegenwoordig overal te vinden. Denk aan de constante stroom aan lekker eten, mooie spullen en grappige filmpjes. Psychiater Anna Lembke zegt in hetzelfde artikel dat dat ervoor zorgt dat ons brein juist ongevoeliger wordt voor plezier.

Maak een wandeling met een vriendin in plaats van een serie te bingewatchen

Daarom zijn periodes van onthouding heilzaam, zegt Willuhn. ‘Het is een manier om grip te krijgen op onze relatie met al die plezierige prikkels. Want we zijn tegenwoordig duidelijk overgestimuleerd. Dat betekent niet dat je helemaal moet stoppen met plezier opzoeken, maar volgens Lembke is het goed om meer moeite te moeten doen voor plezier en te minderen met passief plezier.

Met een vriendin afspreken in het park is een voorbeeld van meer moeite doen. Je moet er eerst heen en misschien wat luiheid overwinnen. Vervolgens kunnen er in dat gesprek momenten van stilte vallen of minder prettige kanten aan de interactie zijn, zoals een opmerking die niet goed valt.

Passieve plezierprikkels ontstaan bijvoorbeeld bij onbeperkt sushi bestellen, urenlang swipen en een serie bingewatchen waarbij Netflix automatisch de volgende aflevering voor je start.

Doe een dopamine detox

Voor wie de eigen relatie met die plezierbronnen onder de loep wil nemen pleit Lembke voor een detoxperiode. Dat betekent een maand lang stoppen met één of meer passieve consumptiegewoonten die tot die lekkere gevoelens leiden. Ze voorspelt dat mensen zich dan paradoxaal genoeg juist beter gaan voelen.

Stap 1: Stop een maand helemaal met één of meer plezierverslavingen

Tv-series bingen, constant je social media checken, na elke werkdag een fles wijn opentrekken: ‘Met veel van onze consumptiegewoonten proberen we een vervelend gevoel tegen te gaan,’ zegt psychiater en hoogleraar Anna Lembke. ‘Maar zo’n gewoonte kan ook een van de oorzaken zijn van het vervelende gevoel.’ Daardoor kom je in een lus terecht. De detox is bedoeld om die lus te doorbreken.

Stap 2: Maak de balans op

Door een periode van onthouding krijg je inzicht in de relatie tussen je gevoelens en je gewoonte: wat was er eerder? Na twee weken begin je een verschil te voelen. Na een maand ga je bij jezelf na: hoe heeft de tijdelijke gewoontestop je gevoelens beïnvloed? Lembke: ‘Zo begrijp je beter wat het effect daarvan is op je gemoedstoestand.’

Stap 3: Herintroduceer de gewoonte met mate

Als je begrijpt wat deze gewoonte met je hersenen doet, is het best mogelijk om er weer mee te beginnen. Ontdek je dat het bingen van een Netflix-serie je een fijne afleiding biedt van de werkstress maar uiteindelijk leidt tot meer rusteloze of angstige gevoelens? Dan kun je met jezelf afspreken dat je één aflevering mag zien en dan iets anders gaat doen. Net zoals je misschien één glas wijn drinkt na het werk, maar niet een hele fles, anders ben je de volgende dag nog verder van huis.

Ook interessant: Parkinson: meer dan dopamineprobleem